Pili pono ka lā i Papa’ena’ena

Synopsis: The students of Hawai’i schools need to get cool classrooms.

———

Aloha nō ko Hawai’i. ‘A’ole mālama pono ke kia’āina i nā kumu kula aupuni o Hawai’i nei, a ‘a’ole mālama pono ‘ia nā haumāna.

I ka Pō’ahā nei, ua ‘ākoakoa ihola nā haumāna o ke Kula Ki’eki’e ‘o Kamapela i ke Kapikala no ka hō’eu’eu ‘ana a’e i nā luna aupuni ma ka ho’oponopono ‘ana i ko lākou pilikia, ‘o ia ho’i, ‘o ka hō’olu’olu ‘ana aku iā loko o ko lākou mau lumi papa. ‘O ka nui o nā haumāna, ‘ane’ane 500, a hele pū nō nā kumu a me ke po’o kumu o ia kula. A ‘o ko lākou mana’o i nā luna kau kānāwai, ‘o ia ka hō’olu’olu ‘ana iā loko o nā lumi papa a pau o nā kula aupuni.

Pehea lā e lilo ai ka no’ono’o i ka ha’awina a me ke a’o ‘ana mai a ke kumu i loko o ka wela loa o ka lumi? I kekahi manawa, he 90 kekelē a ‘oi ma loko o ka lumi papa. Ma kekahi mau wahi o ‘Amelika ‘Ākau, pani ‘ia nō ke kula i ka wā e pi’i ai ka wela a ke 90 kekelē a ‘oi, ‘o ia ho’i, ‘a’ole mālama ‘ia ke kula, ‘oiai, he maopopo i nā luna aupuni o laila, he pa’akikī loa ke a’o ‘ana i loko o ia ‘ano wela. Aloha nō nā haumāna o Hawai’i nei i ka ho’omanawanui ‘ana i ka hahana o ka lā.

Ma Hawai’i nei a puni, he 255 kula aupuni. Akā, he 12 wale nō kula aupuni i ‘olu’olu nā lumi a pau i ka mīkini hō’olu ea. I kēia manawa, ke hana ‘ia nei ke kula aupuni 13.

Pehea lā e hiki ai i ka haumāna ke hana ha’awina ke kahe loa ka hou o ka lae, o ka pō’ae’ae, o ke kino holo’oko’a ho’i?

Ua ‘ōlelo ‘ia, he hana pipi’i loa kēia e pohā ai ka lae, ‘oiai, ma muli o ke kahiko o nā hale kula, ua pilikia i ka nui o ka uila e pono ai ka mīkini hō’olu ea. No laila, he pono ka ho’oponopono mua ‘ana i ka hale kula, a laila, e kūkulu ‘ia ai ka mīkini hō’olu ea. Ma ke Kula Ki’eki’e ‘o Kamapela, ua kohokoho ‘ia ke kumu kū’ai, he $13 miliona.

‘Auhea ‘oukou e nā lima hana moku’āina a me nā lima kūlanakauhale, e ho’opio ‘ia iho nā mīkini hō’olu ea a pau ma ke ke’ena, a ‘o ke kālā e mālama ‘ia i kēlā me kēia mahina, e lilo aku i kahi waihona kālā no ka ho’olako ‘ana a’e i nā kula aupuni a ‘olu’olu kahi a’o o nā haumāna.

E hahai paha nā luna kau kānāwai i nā kula kaiapuni. ‘O ia ho’i ka mālama ‘ana i ka ‘aha mele i mea e ho’oulu ai i ke kālā. E ho’oulu kālā paha ‘oukou e nā luna kau kānāwai ma ke kū’ai hele ‘ana aku paha i ka laulau a i ka moa kō’ala paha. A maika’i nō ho’i ke kili o Zippy’s.

E ‘imi aku i wahi e pa’a ai ke kālā a i wahi paha e ‘olu’olu ai nā lumi papa o nā kula aupuni. E a’o ‘ia aku paha nā pa’ahao i maika’i ka hana ma ka hale pa’ahao, i ka ho’oponopono ‘ana i nā hale kula. A ‘o lākou kekahi e kōkua ma ka mālama ‘ana aku i nā haumāna o Hawai’i nei, a a’o paha nā pa’ahao i kahi ‘oihana hou.

A inā ‘a’ohe wahi mana’o maika’i o nā luna kau kānāwai, e kāpae ‘ia ke kula i nā lā e wela loa ai ka lumi papa.

E mālama pono ‘ia nā kumu kula aupuni a me nā haumāna kekahi.

———

E ho’ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.