I mua ihola nō kā ho‘i ka ‘ulu o ke alo

Synopsis: Let’s begin looking right under our noses (in Hawai‘i) for the new president of the University of Hawai‘i.

_____

Welina e nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale. Ua lohe ‘ia paha ia ‘ōlelo no‘eau e kau a‘ela i luna. No loko mai ia o ka mo‘olelo o Kamaiopili a me ka ho‘okohu ‘ole ‘ana o ka Mō‘ī Kalākaua iā ia, he kanaka mākaukau a akamai loa, i lunakānāwai no ka ‘Aha ‘Āpana o Lahaina, a ‘o ia ka mea o Kamaiopili i ho‘opuka ai i ia ‘ōlelo e kau a‘ela i luna, e hō‘ike ana ho‘i ‘o ia, eia nō ‘o ia, kahi kanaka mākaukau loa i mua o ka Mō‘ī, ‘a‘ole na‘e ‘o ia i koho ‘ia. A ‘o ka nani o ka hana a Kamaiopili, ‘a‘ole ‘o ia i hō‘ike wale aku i ia mana‘o. Ma ka pā‘ani pahupahu me ka Mō‘ī ‘o ia i ho‘opuka ai i ka wā kūpono, ‘o ia ho‘i, i kona manawa e pahupahu ai, ho‘okapakahi a‘ela ‘o ia i kāna lā‘au i mea e ho‘ohala ai i kāna pahu ‘ana a ‘o ia ihola kona manawa i ho‘opuka ai i ia ‘ōlelo kaulana, “I mua ihola nō kā ho‘i ka ‘ulu o ke alo, a ‘o ka hala ihola nō ia.”

A i koho hou ‘ia nei ‘ōlelo kahiko i po‘o mana‘o o kēia lā no ka lana o ka mana‘o e maliu mai ka Papa o nā Kahu Kula o ke Kulanui o Hawai‘i i ia ‘ōlelo na‘auao ma ke koho ‘ana i ke kanaka e lilo ‘o ia ka pelekikena hou o ke Kulanui o Hawai‘i.

I ka pule nei i hala, ua ‘ōlelo ‘ia, ma kēia pae ‘āina wale nō e ‘imi ‘ia ai ka mea nāna e pani i ka mākālua e waiho nei. A lana a‘ela ka mana‘o o ko ‘oukou mea kākau. ‘O ka pilikia na‘e, ua loli ihola ka mana‘o o ia Papa o nā Kahu Kula a i kēia manawa, ma ‘Amelika Hui Pū ‘Ia e ‘imi ‘ia ai ka moho kūpono. ‘O ka pilikia na‘e, pēlā ka hana no nā pelekikena ‘elua ma mua iho nei, ‘o ia ho‘i ‘o Evan Dobelle lāua ‘o M.R.C. Greenwood. A ‘o lāua ‘elua, ‘a‘ole i ho‘okō pono i nā makahiki o ka ‘aelike.

Ke koho ‘ia ka moho pelekikena, e koho ‘ia paha me ka mana‘o e lō‘ihi ana kona hana ‘ana ma ia kūlana. Inā no ne‘i nei ka pelekikena, nui paha kona makemake e holo mua ko Hawai‘i nei, a e hana ‘o ia no ka pono o kākou nei. ‘A‘ole makemake ‘ia ke kanaka e mana‘o ana, he ke‘ehina wale nō kēia kūlana e pi‘i aku ai i kekahi wahi.

He pono paha ke ho‘ololi ‘ia nā koina o ia kūlana hana e hiki ai ke noi kekahi mau alaka‘i o Hawai‘i nei i ia kūlana. ‘A‘ole wale nō ‘o ka po‘e o waho e like me ka mea i ‘ike ‘ia ma nā makahiki i ka‘ahope akula.

A ‘a‘ole wale nō na ke Kulanui o Hawai‘i ka lou ‘ana i ka ‘ulu i ka wēkiu, a hala ka ‘ulu i ke alo, akā, pēlā nō nā hui like ‘ole. Kohu mea lā, ‘a‘ole lawa ka mākaukau o ka mea i ke alo. Akā, inā koho ‘ia ka moho i “lawa ka mākaukau” a pau koke ka hie, pehea lā e pono ai ko Hawai‘i?

A inā e kuhi ana, ‘a‘ole lawa ka mākaukau o ka mea o Hawai‘i nei a ‘a‘ohe paha makemake e ho‘ā‘o, mai kuhihewa, aia ka ‘oi ma ‘Amelika Hui Pū ‘Ia. ‘O ka honua a puni ke ‘imi ‘ia, ‘o ia paha ka mea e pa‘a pono ai ka moho ‘oi loa.

——

E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mānoa