Hühewa ke ala kau i ka lewa

Synopsis: The rail transit system that links towns and cities together disconnects us from the land and culture. Research shows numerous adverse negative effects of the rail transit system on the island of O‘ahu.

‘Auhea wale æoukou e nä poæe aloha æäina. Hü aæe ka nui o nä pilikia e kupu mai ana ma muli o ke kükulu æia o ua ala kau lewa nei. He æekolu mau nïnau nui.

Ma muli o ke kükulu æia æana o ke ala hao, e lilo ana këia æäina nani i æäina haumia. E luku æia ana nä ilina o ko käkou mau küpuna. Ma loko o ka palapala höæike hopena kaiäpuni, ma muli o ke ala hao e pilikia ana nä wahi pana he 30 a me nä kumu waiwai moæomeheu he æehä. Inä æaæole e hoæohana æia ke ala hao, æo ia mau nö naæe ka hoæohaumia æia o ke ea. E älai æia ana nö ka æikena mai uka mai a ke kai. A mai ke kai mai hoæi, e nalo ana ka æikena o nä kuahiwi kükilakila. E æäkeæakeæa æia ana nö nä æikena a pau.

æAæole ia he mea pohihihi, e ahu ana ka hoka ma nä alanui ma muli o ka paæapü æana o nä kaæa. Ua kükulu æia ke ala hao i mea e holo pono ai nä kaæa mai ka æaoæao komohana mai o Oæahu a höæea wikiwiki mai i Honolulu. He nani hoæäæo nö, æaæole naæe ia he kökua. He mea nui ke kaæa no ka hapanui o käkou. Inä e koho ka lehulehu e kau ma luna o ke kaæa ala kau lewa, e hiki aku ana läkou i ko läkou wahi e hele ai a e pupü ana läkou i laila. E mau ana nö ke koæikoæi o ka pilikia. æAe, e löæihi nö ka holo æana ma luna o ke kaæa æöhua a e mau ana ka ukiuki o ke kolo püpü æana ma ke alaloa, akä, æaæohe wahi pono o ke ala hao.

Eia hou kekahi pilikia, e lilo ana nä kälä he nui ma ke kükulu æana i ke ala hao. E kükulu æia ana ma kahi kokoke i nä wahi noho o ka poæe o ka æaoæao Komohana a höæea mai i ke külanakauhale æo Honolulu. æO nä känaka e noho ana ma ka æaoæao Komohana, æaæole nö i waiwai a æaæole hiki iä läkou ke uku inä æo läkou wale nö. æAæohe kökua o këia ala hao i nä känaka e noho ana ma ka æaoæao Koæolau a me ka æaoæao Hikina. æO Kahuku mä a me Waimänalo hoæi, æaæole nö e pono ko laila i ke ala hao. A no laila, æaæole pono o ke käki æana i nä känaka a pau ma o ka hoæonui æana i ko läkou æauhau inä æaæohe pono e loaæa mai iä läkou.

Manaæo mäkou, aia nö paha kekahi æaoæao pono, akä æaæole ia lawa e æike ai i ka makepono o këia hana. He makehewa wale nö ke æike æia. Ua æölelo æia e pau ana ke kükulu æana i ka MH 2019, akä, æaæole nö paha me këlä ka wikiwiki o ka hana, no ka mea, he mau hihia hoæopiæi i kupu mai ma ka hale hoæokolokolo. Inä e mau nö këia mau hihia, he pilikia ia e piæi loa ai ke kumuküæai. E piæi loa ana nö hoæi ka æauhau a ka poæe a pau o Hawaiæi nei.

Eia nö ho’i ke wänana nei kekahi poæe e paæa ana ke ala hao mai Kapolei a hiki i Ala Moana i ka MH 2022, a æo ke kumuküæai hoæi, he $7.2 biliona a piæi aæe paha i ka $10 biliona. Hü ka pipiæi! Eia nö ke piæi nei i nä lä a pau. Aloha nö käkou. E pohä maoli ana ka lae! Koe aku ka waiwai o ia ala hao kau lewa a hoæohana æia e ka lehulehu. Pëlä ana paha, æaæole paha.

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.