Uē ka lani, uē pū me ko ka honua

Synopsis: News of the flooding from tropical storm Harvey has reached just about everyone by now. The little bit of flooding I had at my house in Käneæohe during the rains on Tuesday pales in comparison to the devastation in Texas and Louisiana.

Aloha mai käkou. Huaæi ke aloha no ka poæe e hoæomanawanui nei iä Harvey, ka makani pähili i hao mai ma nä kapakai o Tekasa a ma laila aku æo ia a höæea i Luisiana me ka wäwahi pü æana i nä kaæa, nä hale, nä kumuläæau, a me nä mea nö hoæi a pau e kü ana ma kona ala. æO ka loku nui mai o ka ua, ua ana ‘ia i ke 50” ma kauwahi o ia kapa, a ke æölelo æia nei e ka poæe wänana anilä, i loko nö o ka pä æana mai o ka lä i ka lä mälie, æaæole nö i pau. He mau æinihä koe e hiki mai ana. Hälana ka wai mai æö a æö, a æo ka waæapä wale nö ke kalaiwa ma nä alanui. A æoki loa ka iho æana mai o nä makani kaæa wiliwili. E iho ana æo luna a e piæi ana paha æo lalo.

Kuæi ka lono o ia æino ma o nä papaho like æole mai ka wä i hoæomaka ai i këlä pule aku nei a hiki mai nö i këia wä aæu e käkau nei i këia kolamu. æO ka Pöæahä wale nö këia, a eia ke noke aku nei ka æino. Kainö, æo ia wale iho nö ka mea hou o ka æäina. Eia kä naæe, he nui hou aku nä mea hou, akä, æo ka weliweli o këia æino, æaæohe wahi päweo o ka maka. Inä ua pakele ka hale i ka wäwahi æia e ka makani pähili, æaæole nö paha i pakele i ka hälana o ka wai. Nui ka pohö ma nä wahi a pau a e lana ana ka pïhä i loko o ka pihö e uhi nei i ka æäina mai æö a æö. Piha ke aloha a nui ka menemene o ka naæau no ka poæe hoæomanawanui i ia külana hoæomänaæonaæo.

Iaæu e nänä ana i ke kïwï a me nä kiæi o ka wai e lana ana ma laila, mai ka lani nö a ka honua, loku mai ana ka ua ma koæu hale i Käneæohe. Eia mäkou ke kükulu nei i kekahi lumi ma luna o ka hale kaæu a ua lilo ua hale kaæa nei i wahi e hoæähu ai i nä pono hale a me nä ukana like æole. æOiai, æaæole nö i paæa ke kaupoku, e kulukulu ana ka wai ma nä mäwae mai o ka papahele æelua. Ma ka pömaikaæi, ua uhi æë æia këlä mau mea waiwai i ke kapolena, a ua pakele i ka ua. æO nä kiæo wai nui o Külanihäkoæi, æaæole lawa nä päkini e hoæokiæo ai. Ua hele a he æehä paha æïniha ka lana æana o ia wai ma ka hohonu loa a ua makaæu au o pohö këlä mau mea waiwai i ka pulu æelo. He mau hola ke kä æana i ka liu ma ka papahele o ka hale kaæa, æo ka palekana mai nö ia o ia mau ukana.

Ua æano hilahila paha ka hoæohälike æana i ka wai e lana ana ma koæu hale kaæa me ka wai hälana nui ma Tekasa mä me Luisiana, eia naæe, he mea ia e komo ai ka mahalo i loko oæu no koæu pömaikaæi i ka pakele æana i ka wai nui. Ma Loko, he loko wai ia. He 3,500 ka nui o ka poæe i hoæopakele æia ma laila. He 9,000 poæe e moe ana ma nä moe pelu ma loko o nä hale hoæomalu. He 30,000 poæe i höæauheæe æia mai ko läkou hale aku a e æimi ana i wahi maloæo e moe ai. Manomano a lehulehu ka poæe e pono ai i ke kökua.

I ka piæi æana o koæu kai no koæu wahi pilikia, ua hoæomaopopo i ia pöæino ma Loko. æO ka nä koke ihola nö ia, a i loko nö o ia lana æana o ka wai nui, lana nö hoæi ka manaæo e ola hou ai këlä poæe a me nä holoholona hoæi kekahi!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.