Hele i Kealia, ua napoʻo ʻē ka lā

Synopsis: Kauakūkalahale columns can be accessed in hard copy or at the Star-Advertiser website. They are also available a day later, for free, at www.trussel2.com/haw/kuk/hsa.htm, or at kauakukalahale.org. Contemporary editorials in Hawaiian need to reach Hawaiian language speakers online.

Aloha mai nö käkou e nä hoa heluhelu o Kauakükalahale. Ähea hoæi e lilo ai i hoa käkau? I loko o këlä mau makahiki he 15 i hala akula, ua heleleæi mai nä paka ua a hoæohäinu mai i ka poæe make wai. He mea maopopo, i këia wä, æaæole nö nui nä wahi e hele ai ka mea make wai a æono hoæi i ka wai maoli, i mea e maæü ai ka puæu. He käkaæikahi æiæo nö.

æO ka poæe æölelo Hawaiæi, eia nö ke æimi nei i wai e maæü ai ka puæu, a æo ka æeli æana a hohonu loa, æo ia ka mea e loaæa ai. æAæole nui nä wai loaæa wale i ka æili o ka honua. æO ka ua kü kala hale naæe kekahi o ia mau wai käkaæikahi e loaæa wale mai ana i ka poæe æölelo Hawaiæi. æO ka mea naæe e älai nei i ka æike aku a ka maka, æo ia nö kona wahi e peæe nei, æo ia hoæi, ma loko o ka nüpepa. I ka neæe æana o ke au o ka manawa, e loli ana nä hana i küluma i ka lehulehu, e laæa me ka heluhelu nüpepa. I koæu wä e hänai æia ana, he mea mau i nä känaka ka heluhelu æana i nä mea hou o ka æäina ma loko o nä nüpepa. I këia au naæe, æo ka pünaewele puni honua, ma loko hoæi o nä æöpua, kahi e æälawa ai ka maka. A he hana manuahi hoæi ia. He æoiaæiæo, ua hiki nö ke heluhelu i ke kolamu ma ka paena pünaewele o ka nüpepa, a aia i laila ka æike æana i ka nühou, eia naæe, he kälä ka mea e heluhelu ai ma ka pünaewele a e hoæomoe æia ai paha ma ke kïpaepae hale.

Pehea lä e pono ai ka æölelo Hawaiæi? Aia nö paha ka pono æo ka hoæouka æana i nä æatikala ma luna o kekahi paena pünaewele manuahi. A æo ia ihola nö ka mea i hana æia. æO ka poæe æöpio e æimi päkäkä nei ma nä æöhuku æale o ka nüpepa i mau moæolelo hoihoi e heluhelu ai, a i käkau æia hoæi ma ka æölelo Hawaiæi, akä, æaæohe kälä e lele kapuahi ai, ua hiki nö ke heluhelu mai i nä kolamu a pau. Eia nö ke paæa nei nä æatikala ma ka paena pünaewele ma lalo nei: www.trussel2.com/haw/kuk/hsa.htm a i æole ia, ma lalo o kauakukalahale.org. æEä, e mälama æia nö nä æatikala a pau ma loko o këia mau hökeo æikepili æelua, a æo ka æatikala hou naæe, e like me këia æatikala e häläwai nei käua, e puka ana ma nä Läpule, hoæokahi lä ma hope o kona puka æana ma loko o ka StarAdvertiser.

Eia lä, he kono, mai nä luna hoæoponopono, e kipa e nanea, a e hoæouna mai ka lehulehu æölelo Hawaiæi i kä läkou mau kolamu e pili ana i nä nïnau wähi püniu o këia au e holo nei, ke au i hala, a me ke au e hiki mai ana. Ua æike æia ka hemahema o ka häpai wale æia nö o ka manaæo hoæokahi a o nä manaæo æelua paha. æAæole pëlä e ola ai kä käkou æölelo. Aia ke ola a puka mai nä manaæo like æole. æO ia ihola nö paha ka mea e mähuahua ai nä manaæo a käkou o ka æaelike æana a ola ai hoæi nä æano manaæo o käkou o ke küæëæë æana kekahi i kekahi. æAæohe hewa i laila.

I këia mau lä, he nui nä kumuhana koæikoæi e kupu mai nei. Mai hele i Kealia. E hana aku nö æoi wela ka hao!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.