E mau ka pono o ka Lā Kūʻokoʻa

Synopsis: Sir George Simpson of the Hudson Bay Company is one of the lesser known plenipotentiary envoys sent by Kauikeaouli to America and Europe to secure a treaty recognizing Hawaii as an independent state.

———

Welina e nä hoa aloha æäina e paio nei no ke ea o ke Aupuni Möæï o Hawaiæi he aupuni küæokoæa. ‘O ka lä 28 o Nowemapa, i ka pule nei, æo ia ka piha æana o nä makahiki he 174 o ka lä i laha ai ke kuahaua a ka Möæïwahine o Pelekane a me ka Möæï o Palani no ko läua æike æana a käkoæo æana hoæi i ke külana küæokoæa o ke aupuni o Hawaiæi nei. æAæole käkou he æai pala maunu na haæi!

I ka lä 24 o Nowemapa o ka MH 2002 (æo ka makahiki mua loa ia o ka puka æana o Kauakükalahale), ua käkau maila koæu hoa æölelo Hawaiæi æo Noenoe Silva, i kekahi kolamu no këia lä nui e hoæolauleæa hou æia nei ma hope o nä makahiki he 100 a æoi o kona nalo æana. Ua käpae æia e ka “Lepupalika” o Hawaiæi, he püæulu æänunu a päkaha hoæi ke æano, näna i käæili hewa i ka mana o ka Möæïwahine Liliæuokalani ma ka hoæokahuli æana i ke aupuni o Hawaiæi he mau makahiki ma mua iho, i ka MH 1893. Ua höæike ua æo Noenoe no ke kiæi æana o Timoteo Haæalilio läua æo Uiliama Likeke e hoæoponopono i ka hihia i kupu mai i ka MH 1843 ma muli o ka naæi kolohe æana o ka æAkimalala Paulet i ke aupuni Möæï. Hiki ke heluhelu hou ‘ia kä ia ala moæolelo ma Kauakukalahale.org. E hoæouka wale mai nö i ka polokalamu Bloglovin ma ke kelepona paæalima.

æO kekahi mea kökua iä Haæalilio mä, a i höæike æole æia kona inoa ma loko o ka moæolelo a Noenoe, æo ia nö æo Sir George Simpson, he kiaæäina no æEnelani e hana ana no ka Hudson Bay Company ma kahi o Wanekouwa. I ka MH 1842, i ko ia ala höæea æana mai i Hawaiæi nei no käna hana, ua æike æo ia i ka hihia i kupu maila a ua manaæo æo ia, he kohu æole ka hana a Paulet. Ua häæawi mai æo ia ala i ke kälä he 10,000 paona me ke aæoaæo mai i ka Möæï Kamehameha III e hoæouna aku i mau æelele no ka hele æana i æAmelika a me æEulopa e hoæopaæa ai i kekahi æaelike kuæikahi me nä aupuni mana o ke ao. A laila, ua hoæokohu æia æo Haæalilio, Likeke, a me Simpson e lilo i mau æelele nona ka mana hoæoholo a pülima hoæi ma ka æaoæao o ke aupuni Möæï.

I ka P3 nei, ua mälama æia he haæiæölelo na Keanu Sai ma ke Kulanui e pili ana i ka Lä Küæokoæa. æAkahi nö au a lohe i ka inoa o Simpson. I hewa nö paha i koæu noho naæaupö e pili ana no ia moæolelo? Eia au ke kuhi nei ua nalo kona inoa no kona hele æana ma o æÄlaka a me Lukia a hiki aku i æEulopa. æO Haæalilio mä naæe, ua hele ma o Mekiko, ma luna o ke kekake hoæi, wahi a ka lohe, a ua häläwai hou aku me Simpson ma æEulopa. Ma Ladana, ua hele läkou i mua o ke Kauna o Aberdeen. æAæohe wahi kökua i laila, no ka mea, ua kuhihewa æia he pilina käkoæo ko Hawaiæi me æAmelika.

Ma ia hope aku naæe, ua hele läkou i Brussels, ma Belegiuma. Ma laila läkou i häläwai ai me ka Möæï, æo Leopold I, a he pilina maikaæi kona me nä æohana aliæi o Palani a me æEnelani. A ma muli o ia pilina, loli ai ka manaæo o ke kauna a ua pülima æia ka æaelike e Pelekane a me Palani. Ma Iune o kekahi makahiki aæe, ua höæike maila æo æAmelika i kona käkoæo i ia külana o Hawaiæi, he aupuni küæokoæa. Mahalo ka hana nui a Sir George Simpson.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.