comscore 'O ka 'ulu kā kākou a Kamaiopili, i ke alo nō a hala | Honolulu Star-Advertiser
Editorial | Kauakukalahale

‘O ka ‘ulu kā kākou a Kamaiopili, i ke alo nō a hala

Honolulu Star-Advertiser logo
Unlimited access to premium stories for as low as $12.95 /mo.
Get It Now

Synopsis: Once again, as usual, we reach elsewhere for something, instead of grabbing the one right in front of our face.

***

Welina iā ‘oukou e nā makamaka heluhelu. ‘O ia po’omana’o e kau a’ela ma luna, e pili ana ia i ka mo’olelo o Kamaiopili. I ka wā e pā’ani ana lāua ‘o Kalākaua i ka pahupahu, a i ka wā e hala ai ka ‘ulu a Kamaiopili, eia kāna ‘ōlelo, “I ke alo ihola nō kā ho’i ka ‘ulu, a ‘o ka hala ihola nō kā ho’i ia,” no ka mea, ua ho’ohiki ‘ē ua Mō’ī lā i kūlana hana no Kamaiopili, ‘a’ole na’e i ho’okō ‘ia. Ua hā’awi ‘ia nā kūlana hana i nā kānaka ‘ē a’e, akā ‘a’ohe wahi mea a lilo iā Kamaiopili, he kanaka i mākaukau a akamai ho’i. A ‘o ka mea ‘āpiki, he mea ma’a mau ka pā’ani pahupahu ‘ana o lāua. A no laila nō ia ‘ōlelo a Kamaiopili, ‘o ia ho’i, “I ke alo ihola nō kā ho’i ka ‘ulu, a ‘o ka hala ihola nō kā ho’i ia.”

A he mea kēia i ‘ike pinepine ‘ia ma Hawai’i nei i nā makahiki i ka’a hope aku nei. Ma mua, ua ‘imi ‘ia nā kumu kula o ‘Amelika, e hele mai i ‘ane’i nei e a’o ai i nā pua o Hawai’i nei. Pēlā nō ho’i kahi ‘ulu i ke alo ma ka Hawaiian Mission Children’s Society i ka makahiki 2007. Me ka lou nō e ‘imi ana i ka ‘ulu i ka wēkiu a loa’a me ka nānā ‘ole ‘ana mai i ka ‘ulu i ke alo, kohu mea lā ‘a’ohe ‘ono o ka ‘ulu i ke alo, ‘a’ohe paha mea e ulu ai a e ikaika ai nā lālā o ke kino.

‘O kahi mea minamina, ‘akahi nō a hala kekahi ‘ulu i ke alo. I ka Pō’ahā nei, ua kūkala ‘ia a’ela ke Po’o Kula hou o nā Kula ‘o Kamehameha. A ‘o ka ‘ulu ia i ka wēkiu. ‘O Earl Kim ia. A ‘o nā ‘ulu momona ‘elua i ke alo, ua hala akula. No ke aha i koho ‘ole ‘ia ai ‘o J. Noelani Goodyear-Ka’ōpua a ‘o Lee Ann DeLima paha? Mana’o ihola paha ka mea nāna i koho i ka ‘ulu i ka wēkiu, he koina ke kū ‘ana i luna no nā keiki he nui, e like me Kim, ‘oiai, he kahu kula nui ‘o ia no ke Kaona ‘o Verona ma mua a ‘o ke kahu kula nui nō ho’i ia o ka ‘āpana kula ‘o Montgomery, nona nā keiki he 5,000 a ‘oi. Inā he koina ia no ia kūlana hana, he mau ipu pala ‘ole nā kānaka nāna i haku i ia kūlana hana. Ke kuhi nei paha ia mau kānaka, ‘a’ole i maika’i ka hana a ke Po’o Kula e kū nei i ka moku i kēia manawa no ka mea, ma mua o kona lilo ‘ana i Po’o Kula no Kamehameha, ‘a’ole ‘o ia he luna no nā keiki he nui, a ‘a’ole paha ‘o ia i hana ma ke kūlana hana kahi e hana pū ai me nā keiki ma mua o ia hana ma Kamehameha. ‘O ka mea ‘āpiki na’e, wahi a ka lohe, ua maika’i nō ka hana a Kauka Michael J. Chun.

‘Eā, mai nō a poina ka nānā ‘ana, i ka hana a nā kūpuna, akā, ‘a’ole ‘o ka hahai hāhā makapō wale nō ka hana. ‘O ka nānā ‘ana i ka hana a ko kākou mau kūpuna, a no’ono’o i ke ala kūpono e hele ai i kēia mau lā, ‘o ia ka mea e hana ai. Mai nānā i ka hana a Hākau a e holo ka mana’o e hana e like me ia. Ke nānā kākou i nā mo’olelo, ua koho nā Ali’i i nā kānaka haole i mau luna no ka Hawai’i, ‘oiai na’e, ua loa’a nō nā Hawai’i i mākaukau, a i akamai ho’i.

Ke mana’o nei paha nā kānaka nāna i koho iā Kim, ke noho pa’a ma Hawai’i nei, ‘a’ole hiki ke holomua, ‘a’ole hiki ke ‘oi aku ke akamai ma mua o nā kānaka e noho akula ma ‘Amelika. He mea minamina ia, no ka mea, he mea ia e a’o nei i nā keiki Hawai’i a me nā keiki o Hawai’i nei ho’i, he pono ke noho ma ka ‘āina ‘ē no ka holomua ‘ana.

‘O kekahi o nā ‘ulu i hala, ua ho’okumu nō i ke Kula Ho’āmana ‘o Hālau Kū Mana (‘O ke koho ia a ko ‘oukou mea kākau). A ‘o kekahi, he Po’o Kula ‘o ia no ke Kula ‘o Kamehameha o Maui.

He pono iā kākou ke hō’ike aku i nā keiki o Hawai’i nei, he mau kānaka Hawai’i ko kēia pae’āina i mākaukau a i hiki ke ho’okūkū aku me ko ‘Amelika.


E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

» 956-2627 (Laiana)
» 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.

 

Comments have been disabled for this story...

Click here to see our full coverage of the coronavirus outbreak. Submit your coronavirus news tip.

Be the first to know
Get web push notifications from Star-Advertiser when the next breaking story happens — it's FREE! You just need a supported web browser.
Subscribe for this feature

Scroll Up