Honolulu Star-Advertiser

Wednesday, April 24, 2024 74° Today's Paper


EditorialKauakukalahale

Haku ‘Ohi‘a

E o’u lāhui o nā kai ‘ewalu, eia ku’u wahi aloha ke kūka’i ‘ia aku nei. Ke kākau nei au i nei kolamu me ka lu’ulu’u loa o ka na’au i nā hanana e hana ‘ia nei ma ka Hale Hō’ike’ike o Pīhopa. ‘O ia ho’i, ka ho’omākaukau ‘ia ‘ana o nā ki’i ‘elua i ho’ola’a ‘ia no Kū no ko lāua huaka’i hele hou ‘ana i kēlā mau wahi hale hō’ike’ike pa’ahao o ka ‘āina mamao. He pa’akikī ho’i ka wehewehe piha ‘ana i ke kumu o kēia lu’ulu’u ‘ana o’u ma nei kolamu ‘u’uku. No laila au e hō’ike nei i kekahi mana’o he pōkole wale nō.

Aia a’e nei ma luna ke po’oinoa o ku’u wahi kolamu, ‘o ia ho’i, ‘o Haku ‘Ōhi’a. He inoa kēia no ka luna ki’i o nā kalepa Kū ma ko kākou mau Luakini aloha. He mau mana’o ‘oko’a pū nō na’e ko kēia mau hua’ōlelo. Ua kapa ‘ia ka ‘i’o a me nā ‘ano’ano o ka ipu he Haku Ipu. I hua’ōlelo ‘o Haku e hō’ike ai i ke ‘ano o kekahi mea, i ke ‘ano o loko ona. ‘O ka na’au paha ka Haku o ke kanaka.

‘O ‘Ōhi’a ka lua o nā hua’ōlelo i koho ‘ia no ua po’oinoa lā. ‘Eā, he nui kona mau mana’o. Ma kēia kolamu na’e e hō’ike ai i kekahi mana’o e pili ana i ke kumu ‘ōhi’a lehua. He kumu lā’au ia nona ka lā’au pa’a a nona pū ka pua ‘ula’ula ‘o ka Lehua. I ke au i kūnewa aku nei, ua kapa ‘ia ke koa ikaika a mākaha he Lehua ma muli o ka like o kona kūpa’a me ko ka ‘ōhi’a lehua. Ma kēia kolamu, ‘o ka Haku ‘Ōhi’a ke kanaka nona ka na’au ikaika kūpa’a e like me ko kākou mau koa Hawai’i.

‘Auhea lā ‘oukou e nā Haku ‘Ōhi’a? ‘A’ole hākālia, hala a’e ka wā e mālama ai i nā kūpuna ‘elua iā Kū. Aloha nō, ke lohe wale ‘ia nei nō nā leo mahalo o ka po’e ha’i wale i mua o ke alo o nā Haku ‘Ōhi’a. He ho’okamani na’e ka mahalo o ia mau leo lā i nā kahu mālama pa’ahao nāna i pū’ili mai a pa’a nā ki’i ‘elua o kākou Hawai’i i nā hale hō’ike’ike o nā ‘āina ‘ē. Lu’ulu’u ihola ka mea kākau i ka lohe ‘ole ‘ia mai o ka leo o nā Haku ‘Ōhi’a.

Aia ho’i, ‘a’ole kēia ha’alele ‘ana ‘o ko lāua ho’i mai. Ke ha’alele hou nei lāua i kā lāua mau pulapula iā kākou no kekahi ‘āina ‘ē. Nīnau ‘ia ihola, i kanaka aha ia e ‘ae aku ai i ka ha’alele hou aku o ko kākou mau ki’i kapu? Ua lohe a’ela au i nā mana’o o nā kānaka like ‘ole mai ‘ō a ‘ō. Wahi a lākou, he lalau ke kipa kūikawā ‘ana o Kū. Me he mea lā, ‘o ka ho’omalimali i ke kōlea ka hana e kipa kūikawā wale ai nō ke kino o ko kākou Akua i Hawai’i. Aloha nō.

Mai mākilo wale! Ma mua o ka lā 4 o ‘Okakopa, e kū’ē like nā Haku ‘Ōhi’a i ka ho’ouna hou ‘ia ‘ana o nā ki’i o Kū i kahi a lāua i waiho ‘ia ai no nā makahiki he nui i hala a’ela, ‘o ia ho’i, i nā hale hō’ike’ike o nā ‘āina ‘ē. Mai ha’alele i ko lāua one hānau. E kū mau i Hawai’i a mau!

E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai’i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.

 

Comments are closed.