comscore He $14 Teriliona a 'oi | Honolulu Star-Advertiser
Editorial | Kauakukalahale

He $14 Teriliona a ‘oi

Honolulu Star-Advertiser logo
Unlimited access to premium stories for as low as $12.95 /mo.
Get It Now

Synopsis: How did the national debt get out of hand and what to do?

Welina e nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale, he mea weliweli paha ke kumuhana o kēia lā a i ‘ike ‘ia ma ia po’omana’o e kau a’ela i luna. ‘O ia nō ka ‘ai’ē o ‘Amelika Hui pū ‘ia. He $14 Teriliona a ‘oi aku. Ua lilo nō ia i mea kama’ilio nui ‘ia e nā luna aupuni ma Wakinekona. Ma mua o ke kama’ilio ‘ana no ka hana e pau ai ia ‘ai’ē, e nīnau ‘ia kekahi mau nīnau i kupu a’e nei.

‘O ka nīnau mua, na wai e hō’ai’ē mau aku i ka mea nona nā ‘ai’ē he nui lehulehu e like me ko ‘Amelika Hui pū? E pane mai paha kekahi, “Pēlā nō ka makemake o nā hui hō’ai’ē, ke nui ka ‘ai’ē, nui pū nō ka uku pane’e.” A pololei nō, e like me kekahi mau hui kāleka hō’ai’ē. Ua nui nō nā hui hō’ai’ē e ho’ouna mai ana i ko ‘oukou mea kākau i ke kono ‘ana e ‘ai’ē i ke kālā. ‘O ka mea ‘āpiki na’e, pohā ka lae i ka pākeneka uku pane’e, he 20% a ‘oi aku paha. A i loko nō o ia pipi’i, ‘a’ole e ‘āpono ‘ia nā noi ‘ai’ē a pau e like me ka’u i ‘ike maka ai. No ke aha e ho’omau ‘ia nei ka hō’ai’ē ‘ana iā ‘Amelika Hui pū? He kumu nō paha.

‘O ka lua o ka nīnau, no ke aha e lū aku nei ke aupuni i ke kālā i loa’a ‘ole? Ma muli paha o ka hiki i nā luna aupuni ke ho’onui i ka palena ‘ai’ē. Inā i hiki i ko ‘oukou mea kākau ke ho’onui wale i ka palena ‘ai’ē o kāna kāleka ‘ai’ē, inā ua hiki pū aku kona mau ‘ai’ē i ka teriliona a ‘oi a e kū pū ana i loko o ka pilikia ho’okahi o ‘Amelika Hui pū. ‘A’ohe nao ‘ai i ka pāpa’a. E nunui ana ka ‘ai’ē, a pēlā pū nō me ka uku pane’e. He kūpiliki’i ‘i’o nō.

Eia mai ka nīnau hope loa me kahi mana’o o ko ‘oukou mea kākau e hahai koke ana. He hiki ke uku ‘ia ka ‘ai ‘ē he $14 teriliona a pau loa. Aia paha ka uku pau loa ‘ana a pa’i ‘ia ke kālā hou e pono ai. Inā ‘a’ole ia he ala e hele ai, eia mai kekahi. E hai aku paha i kekahi mau mākua ‘ilihune nāna nā keiki he nui no ka ho’oponopono ‘ana i ka mo’ohelu kālā, ‘oiai, he akamai nō ia ‘ano makua ma ka ho’olilo ‘ana i ka uku mahina e pono ai ka ‘ohana. ‘A’ole nō e lū wale ‘ia aku ke kālā ma kahi kūpono ‘ole. E ‘ōlelo auane’i paha kekahi, “’A’ole lū wale ‘ia ke kālā e nā luna aupuni. No ke kaua kekahi pu’u kālā nui.” Inā ‘o ke kaua kahi i nui ai ka lilo o ke aupuni, ‘o ka maluhia ka nu’u e kūlia ai.

A ‘o kekahi mea paha e emi ai ka ‘ai’ē o ke aupuni, ‘o ia ke noi ‘ana aku i nā mea nāna i hō’ai’ē i ke kālā, e kāpae ‘ia ka uku pane’e i kekahi mau makahiki. ‘O ka uku pane’e i kēlā makahiki aku nei, he $414 biliona. ‘O ka huina pau o ka uku pane’e ma nā makahiki ‘ekolu i hala, he $1.248 teriliona. No laila, he kōkua nui ke kāpae ‘ia ‘ana iho o ka uku pane’e. A ‘o kekahi o ia mau mea, ‘o ka po’e ‘Amelika ia. Wahi a ka lohe, he nui ke aloha aupuni o ka po’e ‘Amelika a no laila, e ‘ae nō paha lākou i ke kāpae ‘ia ‘ana o ka uku pane’e. No nā aupuni o nā ‘āina ‘ē nāna i hō’ai’ē mai i ke kālā, ‘a’ole paha e like ka ‘olu’olu, akā, e noi aku paha ‘o ‘Amelika a e ‘ike i ka hopena.

A inā ‘a’ole nō e holo ia mau mana’o, ho’okahi wale nō paha ala e hele ai, ‘o ia ho’i, e noi paha ‘o ‘Amelika Hui pū ‘ia i ka ho’omalu ‘ia ma lalo o ka panakalupa.

E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.

 

Comments have been disabled for this story...

Click here to see our full coverage of the coronavirus outbreak. Submit your coronavirus news tip.

Be the first to know
Get web push notifications from Star-Advertiser when the next breaking story happens — it's FREE! You just need a supported web browser.
Subscribe for this feature

Scroll Up