comscore 'Ōlelo Hawai'i | Honolulu Star-Advertiser
Editorial | Kauakukalahale

‘Ōlelo Hawai’i

Honolulu Star-Advertiser logo
Unlimited access to premium stories for as low as $12.95 /mo.
Get It Now

Synopsis: Hawaiian songs and Hawaiian language should be taught in public schools from kindergarten until 12th grade.

***

Aloha mai e nā makamaka e heluhelu maila iā Kauakūkalahale. Mahalo nui ‘ia ka heluhelu ‘ana mai o ‘oukou i ke kino lahilahi o kēia nūpepa.

I ka heluhelu ‘ana i kekahi mo’olelo a Mika D. Keaweamahi o ka makahiki 1876 no kona huaka’i māka’ika’i ‘ana iā Kaua’i, kaumaha ihola ka na’au o ko ‘oukou mea kākau nei, no ka mea, ua nui nō nā lālani mele āna i puana a’e ai, ‘a’ole na’e i ho’omaopopo iki ko ‘oukou mea kākau i kekahi. I ia manawa, ho’omana’o ihola i ka Papa Mele Wahi Pana a ‘Anakala Kimo Alama Keaulana o ka makahiki 2003. Ha’i maila ‘o ia nei, i ka wā e kamali’i ana ‘o Aunty Muriel Lupenui, ‘o ke Kula ‘o Moanalua kāna kula e hele ana. A ‘o ke mele o ia kula, ‘o ia ‘o Moanalua Gardens, ke mele ho’i e ho’ohenoheno ana iā Moanalua, “Kilakila ‘o Moanalua, kīhāpai pua ‘ala, ke ‘ala hu’ihu’i ho’ohihi a ka malihini…” A hīmeni ‘ia ua mele nani nei e nā keiki o ia kula i kēlā lā kēia lā ma mua o ka ho’omaka ‘ana o ke kula. Auē ka nani ē. E ho’oheno ana nā keiki i ko lākou ‘āina, ka ‘āina ho’i e kū ana ko lakou kula. He Aloha ‘Āina ‘i’o nō.

A no laila nō i ulu ai ka mana’o i loko o ko ‘oukou mea kākau, e a’o ‘ia nā pua o Hawai’i nei i nā mele Hawai’i mai ka papa mālaa’o mai a i ka papa ‘umikumamālua, i mea e mau ai nā mele nani o ke au i hala. He nui nō nā ‘ike o ia mau mele. A e pōmaika’i nō ho’i nā keiki o kēia hope aku, e like me Aunty Muriel Lupenui mā.

‘Eā, aloha nō ko ‘oukou mea kākau, i kona wā e hele aku ana i ke kula ha’aha’a, ‘o nā mele lapuwale wale nō kai a’o ‘ia mai, e like ho’i me “My Country Tis Of Thee,” “The Star-Spangled Banner,” ka Ho’ohiki Kūpa’a ‘Amelika. He keu ia a ka ho’olaha mana’o ‘Amelika. E aho ke a’o ‘ia ‘ana aku o nā mele Hawai’i ma nā kula aupuni o Hawai’i nei. Ma Hawai’i wale nō e a’o ‘ia ai ia mau mele, ‘a’ole ma nā ‘āina ‘ē.

A ‘o kekahi mana’o i komo i loko o ko ‘oukou mea kākau, ‘a’ole wale nō ‘o nā mele Hawai’i ke a’o ‘ia mai ka papa mālaa’o mai a i ka papa ‘umikumamālua, akā, ‘o ka ‘ōlelo Hawai’i nō ho’i, i laha pū ia ‘ōlelo, i puapua’i ho’i ka ‘ōlelo a nā kūpuna mai ka waha mai o nā kānaka a pau o Hawai’i nei mai ke nui a ka li’ili’i. ‘Eā, ma Palani, ‘o ka ‘ōlelo Palani ka ‘ōlelo o ko laila po’e kānaka. A ma Kina, ‘o ka ‘ōlelo Pākē ka ‘ōlelo. A pēlā nō ma ka nui o nā ‘āina (a inā ‘a’ole pēlā, he pono ke loli).

‘O ke a’o ‘ia ‘ana o ka ‘ōlelo Hawai’i ma nā papa a pau o ke kula aupuni, ‘o ia paha ka mea e pau ai ka hie o ka ‘ōlelo haole, a e mau ai ho’i ka ‘ōlelo a nā kūpuna a me nā mele a lākou. ‘O ia ihola ka mana’o i lohe ‘oukou. Ke ho’i aku nei ke keiki o Mānana Uka, ua ahiahi.

[‘O ka mo’olelo o kēlā pule aku nei, e hō’ike ana ia, inā mākaukau loa kekahi moho Hawai’i no kekahi kūlana hana, e koho ‘ia ‘o ia. Eia nō ke māhuahua a’ela nā kānaka Hawai’i mākaukau a i ke alo nō kā ho’i, a ‘o ka hala ihola kā ia. A ‘o Elijahhawaii3 kekahi mea maika’i ke lilo i kumu kula ma Hawai’i nei. LH]


E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

» 956-2627 (Laiana)
» 956-2627 (Kekeha)

 

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.

 

Comments have been disabled for this story...

Click here to see our full coverage of the coronavirus outbreak. Submit your coronavirus news tip.

Be the first to know
Get web push notifications from Star-Advertiser when the next breaking story happens — it's FREE! You just need a supported web browser.
Subscribe for this feature

Scroll Up