Ka Lā Ho’iho’i Ea

Synopsis: Sovereignty Restoration Day is evidence of the good morals and ethics of the crown of Great Britain.

———

Welina e nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale, ‘oiai, ua hala iho nei ka Lā Ho’iho’i Ea, ka lā 31 ho’i o Iulai, e pa’i ‘ia ana kahi mele i haku ‘ia no ua lā nei i kapa ‘ia ‘o Mele Hoi Hou Ana a i pa’i ‘ia i loko o ka nūpepa Ka Nonanona i ka lā 5 o Kepakemapa. Penei ia.

(Leo, E Ola ke Alii i ke Akua.)

1. E ko makou alii!

Mahalo ’ka moi, I keia la!

E mau kou ola nei!

E mau kou aupuni!

No na hanauna hoi, I oni paa.

2. Nani ka inoa maikai!

Me kona aina nae!

Toma ke koa!

Mahalo kou maikai, Kou wikiwiki mai!

Maluna o ke kai, E kuu ’na paa!

3. Hiilani i ke Lii!

Iehova ka Moi, E hapai no Nui ke kupinai!

Nui ke mele nae!

I mau ka pomaikai Ia oe no. Honolulu, Oahu Iulai 31, 1843.

A ua huki ‘ia mai kahi ‘ōlelo a ‘Akimalala Kamaki i unuhi ‘ia a pa’i ‘ia i loko o ia nūpepa ho’okahi. Penei ia, “ke hai aku nei au me ka hoomaopopo, Aole no au e ae aku i ka haawi ana mai i ke Aupuni Hawaii i ka la 25 o Feberuari iho nei 1843; aka, ke hooia aku nei au i ke Alii Kamehameha III, oia ke Alii maoli nona ua pae aina nei. Ke hai aku nei no hoi au i ua alii nei, he aloha a he makemake wale no ka manao o Kealiiwahine o’u ia ia; a ke makemake nui nei ua Aliiwahine la e hanaia aku ai o Kamehameha III i Alii Kuokoa, e waiho ana i ka hoomalu aina ma kona mau lima, i hookupuia’i ka pomaikai o kona mau aina ma kana hooko kanawai ana mamuli o ka pono.” ‘O ka hana ia i kū i ka pono. A no ke aha lā i hana like ‘ole ai ‘o ‘Amelika. Mai hana like ‘o ‘Amelika, ma ka ho’ouna ‘ana mai iā Blount no ka noi’i ‘ana. ‘A’ole na’e i ho’okō pono ‘ia, ‘oiai, ‘a’ole i ho’iho’i ‘ia mai ke ea ma hope o ka ho’omaopopo ‘ana i ka hana hewa. Inā he aupuni mō’ī ‘o ‘Amelika, inā ua ho’i ‘o Lili’uokalani i ke kū ‘ana i ka moku. ‘A’ole ho’i e hihi, he mau pegana ka hapanui o nā luna o ‘Amelika i ia manawa, e like me Pelekikena Wiliama Makinalē, i huli kua i ka hopena o ka noi’i ‘ana o Balauna a me ka makemake o Pelekikena Kaliwilana.

Nui ka mahalo o ko ‘oukou mea kākau i nā kūpuna i ko lākou ho’omanawanui ‘ana a me ka hana ‘ana i mea e mau ai ka lāhui a me nā mo’olelo. A nui nō ho’i ka mahalo o ko ‘oukou mea kākau i ka po’e nāna i mālama i nā hana o kēlā Pō’aono aku nei ma Kamaki Kuea a me ka Pō’akolu nei kekahi, a pēlā pū me nā hana like ‘ole e a’o ana i ka lehulehu e pili ana i ua lā nei a me ka hana e pono ai i kēia manawa a e mau ke ea o ka ‘āina i ka pono.

[He ho’omaika’i kēia iā Kāhealani Lono, he haumāna laeo’o o Kawaihuelani, i hō’ike a’e nei i ka Pō’akolu nei, i kāna hana noi’i no kāna pepa laeo’o i kapa ‘ia He Mana Ko Ka ‘Ōlelo Makuahine: Ke Kū’ē ‘Ana I Ko Hawai’i Ho’okolonaio ‘Ia ‘Ana Ma O Ke Ola A Me Ka Ho’omau ‘Ana O Kona ‘Ōlelo Makuahine, a me ke kūpale ‘ana a puka akula.]

———

E ho’ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.