Synopsis: There is a new device available on the Internet called Google Translate. There are still numerous bugs to work out, but sometime in the future, we might be able to use it to forego writing an English synopsis for this column.

———

‘Auhea æoukou e nä hoa heluhelu. æ

Akahi nö au a lohe no ka puka æana mai o kekahi polokalamu unuhi, aia i luna o ka pünaewele puni honua a ua manuahi kona hoæohana æia æana. He kikokiko wale nö ka hana i kekahi huaæölelo a hopuna æölelo paha ma ka æölelo kumu a e koho aku i ka æölelo e unuhi æia ai kona manaæo. æAæole nö a he wä, puka mai nö ka manaæo ma ka lua o ka æölelo. æO ke kupanaha ia o nä kupanaha o këia au a käkou e æike nei.

æO ka nui o koæu hoihoi, ua hoæäæo au e unuhi i ka manaæo o ke poæo e kau mai ana ma luna aæe nei. No laila, ua koho au i ka æölelo haole i æölelo e höæike mai ai i ka manaæo o ia æölelo Hawaiæi, a eia maila ka haæina o ka loaæa æana mai: “Right saddled with Hua ke Cali Iki”. æOiai, ua pohihihi ua haæina nei ke heluhelu aku, ua kuapo au i nä æölelo æelua me ka manaæo e unuhi mai i ka manaæo Hawaiæi mai loko mai o ia haæina haole. Eia nö ka mea i loaæa: “Pono noho lio me Hua Ke Cali iki”. æAæohe wahi æano like me kona mole kumu i loaæa mai ai, penei hoæi “Aia ka hua i ke kali iki”. æAæohe launa! He hühewa mai hoæi kau! Pömaikaæi nö käkou i ka manuahi o ia mea, no ka mea, æaæole hiki ke kapa æia i ka makepono.

æO ka æoiaæiæo, ua unuhi æia mai nö kekahi mau mämala æölelo maæalahi mai loko mai o ka æölelo haole a höæike mai ma o ka æölelo Hawaiæi, a pëia hoæi ka hana mai ka æölelo Hawaiæi a ka æölelo haole, a ua maikaæi nö ka loaæa. æO ka æölelo æano pohihihi o ka manaæo, hele ka mïkini unuhi i Kalalau, e like me këlä laæana ma luna.

æO ke kumu i hühewa ai, æeä, he kiæi ke kamepiula i kekahi manaæo hoæokahi mai loko mai o nä manaæo he nui o këlä me këia huaæölelo a æaæole hiki ke wae i ka manaæo küpono no ka pöæaiapili. Eia hou hoæi, nui nä æölelo æana ma ka æölelo Hawaiæi i pälua ko läkou manaæo, a päkolu no paha i kekahi manawa.

Pehea lä e maopopo ai ka mea e kü ana i ka manaæo o ka mea käkau? Eia hou, he nui nä æölelo i kükulu æia me ke kaona. æO ia hoæi, ua æokoæa ka nänaina o ka æili o ka æulu a æokoæa hoæi kona iho. A mai poina, æaæole æulu loaæa i ka pökole o ka lou!

æO kekahi æano æölelo, he pihakuæi i ke kaona. æO ia mea he oli kekahi laæana maikaæi. Inä paæakikï ka unuhi æana i ka mea maæalahi, pehea ana lä e hiki ai i këia mïkini ke unuhi i ke oli? Ua oki loa. Na ka häwäwä mäæukaæuka, näna ë ka hühewa a lilo. æAæohe wahi loaæa mai o ia mea he “noho lio” i loko o ka manaæo o ke poæo inoa o nëia kolamu.

Aia nö paha ka loaæa mai o ka hua a kali iki. E hoæoponopono koke æia paha këia polokalamu, æaæole paha. Inä e häæule pahü ka poæe e kulia nei i ka unuhi, maliæa he hana kü æole i ka pono. A inä naæe e holo pono ko läkou manaæo, æeä, mai poina, he mau manaæo ko ia mea he “hua” a he mau æano hoæi ko ia mea he “kali”. Ma ka hana ka æike!

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.