Mō ke kī lā make

Synopsis: Similarities of the story of Kalapana with what’s going on in America.

He mau mea hoæolele hauli kai æike æia aku i ka pule nei i hala, æo ke kahakaha kolohe æana i ka æölelo höæino iä Lebron James ma ka æïpuka pä o kona hale, æo ka haæalele æana o Donald Trump a me æAmelika i ka æölelo æaelike mälama honua æo Palika a me ka mea e kau aæela ia æölelo ma luna i poæo manaæo no këia moæolelo nei, æo ia hoæi, æo “Mö ke kï lä make.” æO ia ka æölelo kaulana a Kalapana, ke keiki hoæopäpä o Puna. A æo ka æölelo hoæopäpä ia i make ai æo Halepäiwi, kekahi o nä kumu hoæopäpä a Kalanialiæiloa, ke aliæi hoæopäpä o Kauaæi. A æo ke æano ia i make ai ua Halepäiwi lä, æo ia hoæi, æo ke æoki æia æana o kona mau “kï” a lele. Ua like hoæi me ke kiæi i laha aku nei o Kathy Griffin e hoæopaæa ana i ke poæo o ka pelekikena o æAmelika Hui Pü æIa, ua “mö ke kï lä,” ma kona lima.

Ma ka moæolelo o Kalapana, æo Kalanialiæiloa, ua külike paha me ka pelekikena o æAmelika Hui Pü ma kekahi mau æano, puni läua æelua i ke kükulu pä a me ka hoæokohukohu Kauaæula. æO ke kükulu pä iwi kä Kalanialiæiloa, a æo kä Trump, æo ke kükulu pä e pale ai i ke komo æana mai o ko Mekiko poæe.

æÖlelo ihola æo Moses Nakuina, ka mea käkau o kahi mana o ka moæolelo o Kalapana, ua kapa æia æo Kalanialiæiloa, “He Alii Hoopapa,” akä, wahi äna, “O ka pololei maoli e pono oia e kapaia o ‘Ke Alii Puni Hoopapa.’” æO Trump, æaæole æo ia hoæopäpä a puni hoæopäpä paha, akä, he puni päpä nö i ke komo æana mai o nä känaka o kekahi mau lähui i loko o æAmelika Hui Pü æIa.

æO Kalanialiæiloa, æaæole æo ia i mahalo æia e ka poæe makaæäinana, æoiai, he hana mäinoino käna iä läkou. æO Trump, he mahalo kekahi poæe makaæäinana iä ia, a æo kekahi poæe makaæäinana, æaæole mahalo iki iä ia a me käna mau mea e hana nei i mea e hele hou ai æo æAmelika Hui Pü a maikaæi.

He au æokoæa ke au iä Kalanialiæiloa, a ua holo kona manaæo, æo ka make ka hopena ke eo ma ka hoæopäpä. A æo ka mö æana iho o ke kï lä make, æo ia ka hopena o kahi hoa paio ma ka hoæopäpä i ka wä i eo ai i ke keiki o Puna, iä Kalapana. I ia manawa, æaæohe makaæäinana e käkoæo ana i ka æaoæao o ke aliæi o Kauaæi. æO nä känaka a pau, e käkoæo ana i ke keiki hoæopäpä. A no laila i ka wä i mö ai nä kï o Halepäniho kekahi o nä kumu hoæopäpä a Kalanialiæiloa, æaæole i kaumaha ka naæau o nä makaæäinana. Akä, i ka æike æana o ka lehulehu i ke kiæi o Griffin me ke poæo i mö, ua lele ka hauli, he keu aku paha ia a ke kiæi mänaæonaæo. A nui aæela ka hauwalaæau no ia hana a Griffin, æaæole ia he hana küpono, a ma muli o ia nui hauwalaæau, hoæi akula æo Griffin i Kälia i ka æai æalamihi. Kuhi ana paha æo ia, “mö ke kï lä ola,” eia kä, ua kö nö ka æölelo a ke keiki hoæopäpä o Puna, æo ia hoæi, æo “mö ke kï lä make.” A make a pau ihola kekahi mau pömaikaæi o Griffin.

æAæole æaelike ko æoukou mea käkau i nä hana a Pelekikena Trump, akä, æaæole paha e ola ke mö ke kï, æaæole paha e ola ke hoæohenehene æia ke keiki a Trump. Pehea lä e pono ai? æO ke kü i ka pono. æAæole maikaæi ke hiki i ke kanaka ke æölelo a hana e like me kona makemake, ke kü a kü æole paha i ke kumukänäwai. E æike i ka hoa kanaka o kipa hewa ke aloha i ka æïlio.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.