Column: Ka ‘eha a ka pololia a me ka pa‘imalau

Synopsis: Some professors from UH have developed an antidote for box jellyfish stings. I prefer to urinate on the affected area as I was taught by my elders. It’s worked for me.

———

Aloha mai nö käkou e nä hoa heluhelu o ka iho pinepine i kahakai. Eia aku nö a eia mai, e kü mai he kumu paæimalau ma ko käkou mau kapakai a lilo ia he mea e æehaæeha ai ka poæe malihini æakahi akahi ke kipa æana mai i ko käkou æäina nei, a me ka poæe kamaæäina paha i æike æole i ka wä e makaæala ai i ia mea weliweli o ke kai. Ua lohea nö ke aæoaæo a ka poæe æike, a ua komo aku nö naæe ua poæe nei i ke kai. Ua æike maka æia paha nä huæahuæa uliuli e lana ana i mua o ke alo a kohu æauwaæalälua ke nänä aku, a æo ia æauæau nö paha æia o ia kai me kahi iæa æaweæawe æawa. æAæohe wahi nänä. æAæole paha hoæi e nele ka æeha i ke kiki æia mai. æO ia wale iho nö ka wä o ka naæauao æana, ka wä æeha hoæi!

æEä, eia nö nä kiaæi ola o nä kapakai o Hawaiæi nei ke kükulu nei i nä höæailona i nä wä a pau e kü mai ai ka paæimalau, a pëia pü hoæi me ia mea he pololia. æOiai he kiæi ua höæailona nei a he mea hoæi no ka hüpö a no ka mea æike æole paha i ka helu pö e hoæomaopopo ai, æaæohe hua e heluhelu ai. Eia naæe, æaæohe wahi æölelo pale e emi ai ka æeha. Ua æike æia i këia mau lä ka wä e æöæili mai ai ka pololia. Aia wale nö a kali æo ka hala æana he 8 a 10 paha lä ma hope o ka mahina piha, a laila æo ia æöæili mai. A he noho nö ia no kauwahi lä, a ma ia hope aku, æo ka hoæi ia i kona wahi i hiki mai ai æo ia nö æoe æo ke kölea. Eia hou, æaæole nö e laha loa ua pololia nei ma nä kapakai a pau e like me ka paæimalau. Aia ana æo ia ma nä kapakai hema a hikina paha.

æO ka paæimalau naæe, e hoæomanaæo aæe ana nö au i koæu wä e kamaliæi ana. I kekahi kau wela ua hoæomoana ka æohana ma nä kapakai o ke kai küæono æo Kawela, a æo ia koæu wä i kiki mua æia ai e ka paæimalau. He möæali ana ko ke kino i ke kïpuni mai o ko ia ala æaweæawe, a waiho mai nö kahi æälina æula. Ua kahakaha ke kino æo ia nö æoe æo ka pio i huipa æia i ke kaula æili. I ia wä kamaliæi, he æeha nö ia a lohe mai i ke aæo, a kahe mai hoæi nä waimaka. Aia wale nö a hala he mau pule ma ia hope aku, a laila, pau ka æula o ka æili. Auë. Aloha nö ia mau lä uë wale o kahi kamaliæi!

æO ka poæe e komo ana ma ke kai, e kiki æia nö paha i kekahi manawa, pehea lä ke külana o ka mahina. Ua hoæomanawanui nö au i kauwahi kiki æana mai ia wä mai ma kahakai æo Kawela. æAæole nö i æeha loa e like me ka mea e æölelo æia nei. Ua püæiwa au ma ka noiæi æana i këia kumuhana a æike ihola no ka make æana o kekahi poæe i ka wai æawahia o ka pololia. Maliæa, æaæole au i kiki æia e ka pololia. He paæimalau wale nö paha kai kiki mai. Wahi a ka lohe, ua æoi aku ka æeha a ka pololia ma mua o kä ka paæimalau. Maliæa no koæu mimi æana ma luna o nä kukü i hapa mai ai ka æeha. æO ia ka lapaæau æana i laha ma waena o ka poæe Hawaiæi i ia wä.

æAuhea hoæi ka pono? Ua hana æia he läæau e kekahi poæe polopeka ma ke Kulanui o Hawaiæi i kapa æia æo “Sting No More”. Ke kaena nei ua poæe polopeka nei æo ia ka æoi ma ka lapaæau æana i ia æeha. Noæu iho, e mau ana nö koæu mimi æana ma luna o kahi æeha. Pëlä ka hana a oæu mau küpuna. Na wai e æole ke akamai?

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.