Column: Paʻē hewa ka leo holina, he holina naʻe ka mea e pono ai

Synopsis: The loss of rainforest in Brazil is certainly problematic, but not because it contain 20% of the world’s oxygen. This fearmongering might lead to corrective action, but for the wrong reasons.

Aloha æäina mai käkou e nä hoa heluhelu. I ka pule nei i hala, ua paæë mai ka leo holina no ka höæino æia o ka æäina ma Berasila e kaulana nei ma kona kahawai nunui æo æAmasona. Eia nö ke puhi æia nei ua æäina nei i ke ahi a pau mai nä æeka he nui hewahewa o kona maæukele. A eia ke hoæohuoi æia nei he hana ia e lawelawe æia nei e nä mahiæai o ia æäina i ka wä e pau ai ka momona o ka lepo. æAæole läkou e waiho me ka mahi æole aku no kekahi wä a momona hou mai. He haæalele wale nö a æimi aku i æäina hou e mahi ai. æO ka nui o ka läæau e ulu ana ma ia æäina hou, i mea e loaæa mai ai he wahi e kanu ai i kä läkou mea kanu, a e ulu ai paha ka mauæu i æai na ka pipi, æo ka puhi aku nö kä läkou hana a pau mai ia mau läæau.

He mea minamina hoæi këia æaæole lohe mai ke aæo, no ka mea, he nui nö nä mea ola (nä holoholona a me nä mea kanu) o ia æäina e pau ana i ke ahi, a æoiai he mau mea ia e loaæa ana ma ia æäina hoæokahi wale nö, æo ka hapa æana mai ia o ka nui like æole o nä mea ola o ka honua nei. Eia hou, e pau ana kahi nohona o ka poæe æöiwi o ia æäina. A i loko nö o ko läkou küæëæë æana i ia hana æino i ka æäina, æaæohe wahi lohe æia o ko läkou leo. He hana ia näna e hoæolawehala i ka hoæowela æia o ko käkou honua nei a pilikia ai hoæi käkou a pau, a pau pü me këlä poæe e lawelawe nei i ia hana. æO ka nänä æole æia o ka pono o ka poæe æöiwi o ka honua nei, æaæole nö ia he nühou. Pëia hoæi ka nänä æole æia o ka pono o ka honua nei. Me he mea lä, ua lilo ka hana kälä i mea e hoæohewahewa ai i ka hana æino.

Ma ke koho æana i këia kumuhana, nui ka uluhua i ka æike æana i ia hana kohu æole ma Berasila. He oki loa naæe ia uluhua i ka lohe æana i ka leo holina no kahi külana küpilikiæi o käkou a pau, æo ia hoæi, ma muli o ka pau æana o ia maæukele æo ka æAmesona. Ua kükala æia nö ka nui o ka æokikene e hana æia ana ma o ia mea he käæamaæai ma ia wahi, æo ia hoæi he 20% ia o ka æokikene a käkou e hanu ai. Ua kapa æia hoæi ka æAmesona, æo ia ke akemämä o ka honua nei. æAæole naæe pëlä ka æoiaæiæo. I ka manaæo o kekahi poæe loea ma ia kumuhana æo ka pöæaiapuni kalapona, liæiliæi wale nö ka æokikene o ko käkou lewa e hana æia nei e ke kaiaola. æO ka hapanui, mai nä mea ola mai he nui hewahewa i make a i kanu æia ma lalo o ka æili honua no nä makahiki he mau piliona i hala aku nei. Inä e puhi æia nä mea ola a pau o ka honua nei, he liæiliæi wale nö ke emi mai o ka æokikene.

æO ka mea e pilikia ai käkou ma ka puhi æia æana o nä maæukele, æo ia hoæi, e mähuahua mai ana ka nui o ke kalapona diokesaside ma loko o ka lewa, a æo ia ihola kekahi kumu nui e loli ai ke aniau. æO ka piæi æana mai o ka wela o ka honua nei, ua pili nö i ka nui o ke kalapona diokesaside. æO ia nö paha kä käkou mea e makaæala ai. æO ka æokikene o ka honua nei, æaæole kaupalena æia he 20% ma ka maæukele ma Berasila. E nui hou aku ana ka æokikene. æAæohe wä e pau ai. No laila, e mälama käkou i nä maæukele no ke kumu pololei, æaæole no ka makaæu o paæa ka hanu!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.