Column: ʻĀ ke kukui, ʻauheʻe aku ka ʻelelū

Synopsis: There are concerns that the state will be deploying force to physically remove the protectors from Maunakea sometime soon. The best defense under kapu aloha is to cast light on all such actions.

Aloha mai käkou. Eia nö ke hölapu nei ka hihia ma luna o Maunakea a ke mau nei hoæi ka mälama æana i ke “kapu aloha” a nä kiaæi me ke ahonui a me ke aloha æäina. A pehea lä naæe ia æano manaæo kaæa kaua inä ua mäkaukau ka æenemi no e hoæouna mai i nä mäkaæi a me nä koa paha o ke aupuni hoæopunipuni, a hao mai i nä kiaæi me nä mea kaua a me ke aloha æole hoæi a pepehi mai i ua poæe kiaæi nei e küpaæa nei i ke kapu aloha?

Eia nö ke walo nei ka leo hölina o ka poæe kiaæi ma ke kula, a ma o nä paena pünaewele paha, me ka hoæomaopopo æana mai nö hoæi iä käkou e noke aku i ka mälama æana i ke kapu aloha, pehea lä ka hana a ka loko æino, a pehea lä hoæi ka hopena o ia hana. A ua akamai hoæi ia kaæa kaua æana, no ka mea, inä e manaæo mai auaneæi kekahi o nä luna o ua wahi aupuni nei e hoæouka mai i ke kaua ma luna o nä kiaæi, e ahuwale ana nö ia hana, æaæohe wahi e nalo ai. A æo ia ka waiwai o ka hoæolaha æë æana i ia hana i mua o ke äkea, a ma mua nö hoæi o kona lawelawe æia mai. æO ka æä æana nö ia o ke kukui, a æo ia kä hoæi ka wä e holo kikihi ai kahi æelelü me ka æimi i wahi pöuli e peæe ai.

No laila, æo ka laha æana o ia manaæo ma o nä ala päpaho o ka æäina, he mea kaua ia i kü nö i ke æano pono o ke kapu aloha. æEä, æaæohe läæau pälau, æaæohe pahi, æaæohe pü, æaæohe kemikala, a æaæohe puæupuæu lima. æO ka manaæo o ka lehulehu, æo ia ka mea e pio ai ke ahi a ka loko æino. No laila, aia ka pono æo ka hoæolaha aku ma mua o ka hana æino æia mai, æo ia nö kä käkou mea kaua. A he mahalo këia i ka hana a Mähealani Richardson i këia pule i ke kükala kaulike æana ma ka nühou no këia hihia e hahana nei i uka o ka Mauna.

I këia manawa naæe, ke mau nei ke külana maluhia ma luna o Maunakea, ke hoæohuoi pü æia nei aia ana kahi hana æäpiki a hana æino hoæi a ke aupuni e lawelawe malü ai. Ua maopopo ka hoæokohu æia, e ke kiaæäina Ige, o kekahi poæe hoæopili meaæai i mau luna no nä keæena aupuni. Kainö, æo ka nänä æana i ka pono o nä hoæoilina o ke aupuni möæï, æo ia ke kuleana o ia mau luna. Eia kä, ke lohe nei kauwahi kiu ë he poæe kumakaia ia no ka lähui Hawaiæi, näna hoæi e makaluku i ua mau pono lä o ka lähui.

æAæole nö këia he kähea hoæopunipuni wale. I æano wänana këia näna e hoæomaopopo mai iä käkou e akahele o hana kïmöpö æia auaneæi. æO ka poæe e piæi ana i ka puæuhonua, e hoæomaopopo, æeä, æaæole ia he puæuhonua i ka manaæo o nä æäkena o ka Mokuæäina. E hoæomäkaukau käkou no ka hopu æia mai a lawe æia aku i ka hale paæahao. He mau hopena maikaæi a maikaæi æole paha, a æo ka poæe e hopohopo nei no ka lilo æana o ia hopu æia i mea e pilikia ai ka æoihana, e aho ke akahele.

Ma ka æaoæao naæe o ka maikaæi, e lilo nö ia hopena i mea e æike maka æia ai ka hana kohu æole a ke aupuni Mokuæäina. Ke æole ka æike maka, he kuhi wale nö ka manaæo. Aia kekahi æölelo, “He lohe æölelo ia Kalehuawehe, he æike maka ia Kuaokalä”, e höæike mai ana i ka waiwai o ka æike maka. Pëlä e æike leæa ai i ka æino o ke aupuni, a pëlä e paæa pono ai ia æike.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)