Synopsis: LED car headlights are flooding the streets with high-intensity light. They are being touted as safer than the old halogen lights. What do you think?
Aloha mai nö käkou e nä makamaka kalaiwa kaæa o ka pö. Kainö a he mea kökua ke kukui ma kaæe alanui, näna e hoæomälamalama mai i ko käkou ala e holo aku nei, a pëia pü hoæi me nä kukui o mua o ko käkou mau kaæa. Eia kä naæe, he mea paha ia e pilikia ai nä hoa kalaiwa o ia alanui hoæokahi nö. I loko o këlä mau makahiki he 10 a 15 paha i hala aæe nei, ua loli ke æano o nä kukui o nä kaæa a æoi loa aku ka æälohilohi e pä mai ana i ka maka o ka mea nänä. æO ia hoæi, ke pau aæe nei ka wä o ia mea he kukui nona ke kinoea halogen, a ke laha aæe nei naæe ia mea he kukui LED, he æano kuiki kona näna e hoæopuka aku i ke kukui e mäæamaæama ai. æO ka mea e æokoæa ai ka LED a æokoæa hoæi ka halogen, ua æano häuliuli ka æöpuæu kukui LED a æano melemele ko ka halogen. Ua æoi aku naæe ka ikaika mäæamaæama o ka LED. Eia hou, æoi aku ka löæihi o ka mäæamaæama a ka LED a hapa mai ka nui o ka ikehu äna e hoæohana ai. Inä pëlä kona maikaæi, he aha lä ka pilikia?
I loko o ia mau makahiki i hala aku nei, mähuahua maila ka nui o nä kaæa nona nä kukui æälohilohi loa. I kekahi manawa, æo ka papä ikaika mai o nä kukui o kahi kaæa e holo mai ana, æaæole hiki iaæu ke æike i ke alanui. Piæi nö ka wela no koæu kuhi æana e æä ana kä ia ala kukui päkiæe (high beams), a he manaæo hoæi ko ia ala e hana mai ai pëlä. æO ka æoiaæiæo, æaæohe paha ona æike æo kona kukui päkiæe ia. Pehea lä hoæi æo ia e æike ai? He æälohilohi like nö ia me ko nä kukui maæa mau. æEä, e aho koæu nänä æana i nä kukui o koæu kaæa. Nui ka poæe ma ke alanui i hoæä mai i nä kukui päkiæe me ke kia æana mai i oæu nei. æAæole paha ia he æimi hana. He pänaæi mai naæe i ka æälohilohi aku o kaæu mau kukui. He kaæa koæu i küæai æia he mau makahiki helu wale i hala aku nei, a he mau kukui æälohilohi loa kona. Auë. æAæole i haæi mai ka poæe küæai kaæa! Me he mea lä, æo ka maæa o ia æano kaæa, æaæole läkou i manaæo he mea ia e höæike mai ai.
æAuhea æoukou, e nä makamaka heluhelu, he au hou këia. Ua lilo ia æälohilohi æana æo ia ka mea maæa mau, e like hoæi me ka piæi æana o ka lä i ke kakahiaka. æAæohe kaæaka näna e pane mai, “æEä e ke hoa, e piæi mai ana ka lä i këia lä.” No laila, eia nö käkou ua maæa i kahi mea hou o ka æäina. æO kekahi pilikia nui naæe, inä he kalaka, a ua kiæekiæe kona mau kukui maæa mau, a e kalaiwa ana hoæi i o kekahi kaæa liæiliæi, e pä pololei mai ana nö ia mau kukui i loko o ka maka o ka mea kalaiwa, a e pilikia ana ka æike aku i kona ala e holo aku nei. æAæole këlä he kukui päkiæe. He kukui maæa mau wale nö. A pëia pü hoæi me nä kaæa kalaka. Ua æoi aku ke kiæekiæe ma mua o nä kaæa maæa mau, a i kekahi manawa, ua hoæokiæekiæe æia, a ua hoæopaæa æia mai hoæi nä huila nunui. He pilikua ka hoa like. Ke pä mai kona mau kukui, he makapö ka hopena.
Wahi a ka IIHS (Insurance Institute for Highway Safety), he mea maikaæi këia æano kukui no ka palekana o ka mea kalaiwa. Ua hapa mai ka nui o nä ulia i ka 19%, eia naæe, æaæole i helu æia ka nui o nä ulia o ka poæe i hoæomakapö æia e ia mau kukui LED. æO ia ihola nö kaæu mea e hopohopo nei. æOi aku paha ka makaæu o ka mea nona ke kaæa liæiliæi ma mua o ka mea nona ke kaæa nui. Eia naæe, ua like ke känäwai no nä kaæa a pau. A æo ka æoiaæiæo, i këia manawa, æaæohe palena no ka ikaika o ka æälohilohi æana o nä kukui, a no ka mea, æaæohe palena no ka nui o ka hawewe mäæamaæama o ke kukui häuliuli. Kohu mea lä, he kaua kukui ko ke alanui.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
