Synopsis: While there is nothing wrong with Hawaiian words being used in English, sometimes the original meaning is lost.

‘Auhea ‘oukou, e nā makamaka mai ka lā puka i Ha’eha’e a i ka napo’o o ka lā i ka mole ‘olu o Lehua. Nui ka ‘i’ini o nā kānaka he lehulehu ma Hawai’i nei e ho’okomo i kekahi ‘ōlelo Hawai’i i loko o kā lākou ‘ōlelo haole, e la’a me nā hua’ōlelo ‘o "aloha" a me "mahalo". Ho’ā’o lākou e ho’opuka i ka ‘ōlelo ‘ōiwi o nei pae’āina, akā, ‘o kekahi mau hua’ōlelo wale nō ka mea i pa’a. He maika’i nō ka mana’o. I kekahi manawa na’e, ‘ano ‘ē ka pō’aiapili a lākou e ho’opuka aku ai i ia mau hua’ōlelo, e la’a me "e komo mai".

Ua laha nō ka ‘ōlelo ‘o "e komo mai" ma o ka ha’i ‘ana a ma o nā hō’ailona ho’i. Eia nō na’e, nui ka ho’ohana ‘ana i ia ‘ōlelo, me he mea lā, like ka mana’o me ka hua’ōlelo Pelekane ‘o "welcome". Pēlā nō ka mana’o o "e komo mai" ma ka ‘ōlelo Hawai’i? ‘O ka pō’aiapili ma’a mau, e noi aku ana ka mea nāna ia ‘ōlelo i kekahi kanaka e komo mai i loko o ka hale. Akā, i kekahi manawa ma ka pō’aiapili ‘ōlelo haole, ua komo ‘ē nō na’e i loko o ka hale, a laila, ho’opuka ‘ia ua ‘ōlelo nei. He aha ka mea e hana ai? E puka hou aku a komo hou mai? Pēlā anei ka mana’o o ka mea nāna ia ‘ōlelo? ‘A’ole loa! He kuhihewa wale nō. No ka mea, ua hele a laha ka mana’o, like a like ‘o "e komo mai" me "welcome". ‘O "welcome" na’e, he aloha ka mana’o, a no laila, inā makemake ‘ia ke komo ‘ana o kekahi ‘ōlelo Hawai’i ma kahi o "welcome", hiki nō ke ho’opuka i nā hua’ōlelo e like me "aloha", "welina mai", a me "’ano’ai". A mau nō ka hiki ma loko o ka hale. Eia na’e, pili wale nō ‘o "e komo mai" i ke komo ‘ana mai waho o ka hale a i loko, a no laila, ‘oko’a ka mana’o o "welcome, ‘oko’a ka mana’o o "e komo mai".

Ke no’ono’o kākou i kēia komo wale ‘ana o ka ‘ōlelo Hawai’i i loko o nā pō’aiapili kūpono ‘ole, kupu hou mai kekahi la’ana, ‘o ia nō ka hua’ōlelo ‘o "kama’āina". ‘O ka mana’o o ia hua’ōlelo ‘o ia ho’i he kanaka ia i hānau ‘ia ma ka ‘āina. Inā he kama’āina ‘oe no Hawai’i nei, ma Hawai’i nei nō ‘oe i hānau ‘ia ai. Inā ‘oe i hānau ‘ia ma Kanakā, he kama’āina ‘oe no Kanakā. I kēia mau lā, ho’ohana ‘ia kēia hua’ōlelo no kekahi kumu kū’ai i ho’ēmi ‘ia ‘o ia ho’i ke "kama’āina discount". He kūpono paha? ‘A’ole paha? Aia nō i ka pō’aiapili. Maika’i loa ka ho’ēmi ‘ana iho i ke kumu kū’ai no nā kama’āina, ‘eā? Akā, eia kekahi nīnau, he aha nā mea e pono ai ka hō’ike ‘ana aku i ke kama’āina a me ke kama’āina ‘ole paha? ‘O ka laikini kalaiwa a i ‘ole ke kāleka hō’oia o Hawai’i ka mea e pono ai. I kēia mau lā, hiki ke loa’a mai ia ‘ano kāleka i nā kānaka a pau o nā ‘āina ‘ē a me kēia ‘āina nei kekahi. ‘A’ole i ho’oka’awale ‘ia no nā kama wale nō o kēia ‘āina.

E ho’olohe pono mai, e nā hoa makamaka. ‘A’ole nō māua e kū’ē nei i ka ho’ēmi ‘ana i nā kumu kū’ai no nā kānaka a pau o kēia honua nei. A ‘a’ole ho’i e kū’ē nei i ke komo ‘ana o nā hua’ōlelo e like me "e komo mai" i loko o ka ‘ōlelo haole. ‘O kā māua wale nō, mai nō a ho’ololi wale i ka mana’o o ia mau hua’ōlelo. E ‘imi i ka ‘ike a pa’a pono ka mana’o. E alu like kākou i ola ka ‘ōlelo ‘ōiwi o nei pae ‘āina. Ke ho’i nei nā keiki o Mānoa, ua ahiahi. Aloha auane’i.

E ho’ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.