Synopsis: With a new Disney “princess” movie on the way, Disney officials should educate themselves about indigenous peoples and critically examine how they portray them.

———

Ua nui ka hauwala’au ma ka pūnaewele no ke ki’i ’oni’oni Disney hou nona ke kamāli’i wahine hou e hō’ike ’ia ana ma ’Amelika a puni i ka makahiki 2018.

Ke ’ōlelo nei kekahi po’e, kohu mea lā, e like ana ia ki’i ’oni’oni me ka launa ’ana o Pocahontas me ka Pākīpika Hema. Pēlā paha, ’a’ole paha.

Aia wale nō a ’ike ko kākou mau maka i ia ki’i ’oni’oni hou, a laila, e ’ike ’ia kona ’ano. ’O ka mea na’e i maopopo, ’o ia ka mo’olelo a me ke kanaka nona ia mo’olelo. ’O ia wale nō ka mea i ho’olaha ’ia iho nei ma ka pule nei i hala.

Penei kahi wehewehe pōkole ’ana no ia ki’i ’oni’oni.

’O Moana Waialiki, he wahine puni holo kai ’o ia, a ’o ke kama kahi ia a kekahi ali’i. He ho’okele wa’a kona makuakāne, a pēlā nō kona mau kūpuna mai ka wā kahiko mai. I ka wā i pilikia ai kona ’ohana, hele akula ’o Moana i ka huaka’i kupaianaha. Aia ana nō ho’i ke kupua a me ke akua o ka mo’olelo Hawai’i ma ia ki’i ’oni’oni. (http://www.listener.co.nz/commentary/the-internaut/moana-disney-travels-in-the-south-seas/)

Ma hope o ko’u heluhelu ’ana i ia wehewehe ’ana, nīnau ihola au i loko o’u, inā e a’o ka hui ’o Disney mai kāna mau ki’i ’oni’oni i hana ’ia ma mua, nā ki’i ’oni’oni ho’i kahi o ia hui i kā’ili wale ai i ka mo’olelo o kekahi lāhui no kona (ko Disney) pono iho; kahi ho’i i ho’opā’ē’ē ai ka hui ’o Disney i ke kanaka ’ōiwi, kāna hana a me kona mau mo’olelo; ka ho’olilo ’ana aku i ia mau mea i mea kū’ai ’ia; a me ke kā’ili wale ’ana aku i ia mau mea mai ia lāhui mai.

Ma hope o ka puka ’ana a’e o ke ki’i ’oni’oni Disney ’o Pocahontas i ka makahiki 1995, ua nui loa ka ho’ohalahala ’ana a ka ua nāulu no ka hō’ano ’ē ’ia ’ana o ka mo’olelo o ke Kanaka ’Ōiwi o ’Amelika, ko lākou ’ano a me kā lākou hana. Pēlā pū ka ho’ohalahala ’ia ’ana o ka hui ’o Disney i ka hehikū ’ana i ke Kanaka Maoli o Hawai’i i ka makahiki 2002, ka makahiki ho’i i puka ai ke ki’i ’oni’oni ’o Lilo a me Stitch.

’O ia ho’omau ’ana o ka hui ’o Disney i ia mau hana kūpono ’ole, ’o ia ho’i, ka hō’ano ’ē ’ana i kekahi mau lāhui a me ko lākou mau mo’olelo, e hō’oia ana ia ē he pono ka hui ’o Disney ke a’o iā lākou iho no ka ho’oponopono ’ana i nā hana hewa i hana ’ia i nā lāhui ’ōiwi, ko lākou ola kino a me nā mea ’ē a’e i pilikia ai ia mau lāhui o kāna mau ki’i ’oni’oni.

Pehea lā e hō’ano ’ē ai ka hui ’o Disney i ke Kanaka Maoli o Hawai’i a me kona mo’olelo ma o ka mo’olelo o Moana Waialiki? ’A’ole maopopo iki iā kākou. Aia wale nō a nānā aku kākou a ’ike ka maka i ka mea i hana ’ia, a laila, e mōakāka. Akā, ’o ka mea i mōakāka le’a, ’o ia ho’i, aia wale nō paha a a’o ka hui ’o Disney no nā kānaka ’ōiwi a ninaninau pono i ke ’ano o kona hō’ike ’ana a’e i ke ’ano o ke kanaka ’ōiwi i ka lehulehu, a laila, e pau paha ka hui pū ’ana o nā ao o kekahi mau lāhui a pahū a’e ma loko o kāna mau ki’i ’oni’oni.

———

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.