Honolulu Star-Advertiser

Tuesday, October 22, 2024 84° Today's Paper


EditorialKauakukalahale

Hihia molaki

Synopsis: Non-judicial foreclosure laws include a one-year grace period for mortgagors.

Ma ka lā 25 o Iulai nei, ua pa’i ka Star Advertiser i kekahi kolamu no ke panikū ‘ia ‘ana o nā molaki o kekahi po’e o ka ‘āina nei me ke kōkua ‘ole o ka ‘aha ho’okolokolo ma ka ho’okō ‘ana i kekahi kānāwai o ka MH 1874. Kū’ai lilo ‘ia ka hale o kekahi po’e e kekahi hui hō’ai’ē o ‘Amelika no ka lohi o ia po’e i ka ho’oka’a i ko lākou ‘ai’ē hale o ka mahina. No kekahi po’e, ‘a’ole i lohi, eia kā, ho’opū’iwa’iwa ‘ia lākou i ka ho’omaopopo ‘ia e kū’ai lilo ‘ia ko lākou hale.

‘Ekolu mea e ha’oha’o ai:

• ‘Akahi: Pehea e ho’okō ‘ia nei kekahi kānāwai o ka 1874, iā Kalākaua e noho Mō’ī ana, ‘oiai mana’o ‘Amelika he moku’āina ‘o Hawai’i no kēlā ‘āina?

• ‘Alua: He aha ka ‘oia’i’o o ia kānāwai pili i ke panikū ‘ia ‘ana o ka molaki me ka nānā ‘ole o ka ‘aha ho’okolokolo?

• ‘Akolu: He aha ke kūlana o nā palapala ‘alolio o ka pae’āina nei inā ho’omalu ‘ia ka ‘āina e kekahi aupuni kipi?

Eia nā ha’ina no ia mau nīnau ho’opāha’oha’o nui: ‘O ka mua, ma hope o ka ho’okahuli ‘ia ‘ana o ke aupuni o Lili’uokalani i ka 1893, haku ‘ia he mau kānāwai hou e ke aupuni kipi, akā, ua ho’okō ‘ia nō nā kānāwai o ke Aupuni Mō’ī i ho’ololi ‘ole ‘ia. Kuahaua ‘Amelika he kelikoli ‘o Hawai’i i ka 1898, a laila, he moku’āina i ka 1959. Pani ‘ia nō kekahi o nā kānāwai o mua a haku ‘ia he mau kānāwai hou, akā, ‘oia mau nō kekahi mau kānāwai mai ke au iā Lili’uokalani mai. ‘O ka mea ho’ohuikau, hō’ike ‘ia me he mea lā he māhele ‘o Hawai’i o ‘Amelika no 136 mau makahiki a ‘oi. ‘A’ole i hō’ike ‘ia he kū’oko’a ke Aupuni Mō’ī mai ka 1843 ā hiki i kēia lā me ka ho’onoho hewa ‘ia ‘ana o ka pū’ali koa ‘Amelika ma ka ‘āina nei.

‘O ka ‘elua, ‘elua nō kānāwai o ka 1874 i pili i ke panikū ‘ia ‘ana o ka molaki. ‘O ka mua o ke kānāwai, ua ho’oholo ‘ia ma Iulai o ia makahiki no ke kōkua ‘ana i nā hui hō’ai’ē inā ‘a’ole i ho’oka’a ‘ia nā ‘ai’ē o ka po’ē ‘ai’ē. ‘Ae ‘ia ke panikū ‘ia ‘ana o ka molaki ke ho’oka’a ‘ole ‘ia ka ‘ai’ē o ka mahina me ka ho’omalu ‘ole ‘ana o ka ‘aha ho’okolokolo. Akā na’e, ma ‘Aukake o ia makahiki nō, haku ‘ia kekahi kānāwai no ke kōkua ‘ana i ka po’e ‘ai’ē. Hā’awi ‘ia ho’okahi makahiki no ka ho’oka’a ‘ana i ka ‘ai’ē i lohi. He wā ho’oponopono ia. ‘A’ole i hō’ike ‘ia kēia ma ke kolamu ma luna a’e nei. Inā ‘a’ole i nānā ‘ia kēia kānāwai, he hihia pili kānāwai nō paha ia.

‘O ka ‘ekolu, ma hope o ka ho’okahuli ‘ia ‘ana o ke aupuni, ‘a’ohe ke’ena o ke Aupuni Mō’ī nāna e ho’oili aku i nā palapala ‘alolio. No laila, mai ia manawa mai, ‘a’ole hiki ke hō’oia’i’o ‘ia kekahi palapala ‘alolio. Lilo nā molaki he mea ‘ole. Pēlā nō ka hapa nui loa o nā molaki i kēia wā. Hiki ke kū’ai ‘ia ka ‘inikua molaki, akā, inā ‘a’ole hiki ke hō’oia’i’o ‘ia ka molaki, lilo ke kālā a ka mea nāna i kū’ai i ka hale a me ke kālā a ka hui ‘inikua. Inā pēlā nō, ma nā piliona e helu ai i ke kālā lilo inā ‘a’ole ho’oponopono ‘ia ka pilikia. Pono ‘Amelika e ho’okō i nā kānāwai noho koa ma ka ‘āina o ke Aupuni Mō’ī.

E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai’i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.

Comments are closed.