Synopsis: What happened to “Sticks and stones will break my bones but words will never hurt me”? Some words seem to defy that old adage. Language censorship, however, is a slippery slope. It is a precursor to the establishment of word police. We really need to be more civil to each other, not as a matter of law, but as one of choice. Leave the words be.
———
Aloha mai e nä hoa waipahë o ka launa kanaka æana a lokomaikaæi hoæi o ka æölelo æana. Ua kupu mai nei kahi nïnau no ka pono a me ka æole o ka huaæölelo “retard” ma ka æölelo haole. He pälua ka manaæo o ia hua, aia nö i ka pöæaiapili. He æölelo höæino ia i kekahi manawa, no ka mea, ua pili kona manaæo i ka manaæo o lohiæau ma ka æölelo Hawaiæi. A æo kekahi manaæo hoæi, æo ia ke käohi æia æana o ka hana a haæi i mea e püpü wale aku ai ka holomua. I ka pule nei i hala, ua mälama æia kekahi häläwai höæeuæeu e nä haumäna o koæonei mau kula i mea e küæëæë ai i ka hoæopuka æana i ia hua me ka manaæo hoæohenehene a hoæomaæau paha i nä hoa haumäna.
E oæu mau hoa heluhelu ë o Kauakükalahale, æaæole kaæu he æölelo hoæohalahala i këlä poæe haumäna näna e küæëæë nei i ka hoæopuka æia o ia hua. æO kaæu naæe e hopohopo nei, æo ia nö ka hoæopaæi æia o ka huaæölelo ma ke æano he hewa kona a æo ka hoæopaæi ka mea e hoæoponopono æia ai. He huaæölelo wale nö ia e kü ana ma ke æano i höæailona no kekahi manaæo. Noæu iho, i hewa nö i ka mea näna ia hua e hoæopuka aku me ka manaæo höæino a hoæomäinoino hoæi iä haæi. æAæole nö e hoæopau æia ka hana æino a kahi kanaka ma o ka päpä wale æana nö i kekahi huaæölelo æaæole e hoæopuka æia. E æimi wale aku æo ia i huaæölelo hou i mea hana æino, a i æole ia, e koho æo ia i kahi huaæölelo maikaæi a hoæopuka aku me ka manaæo höæino. Pehea lä ka manaæo o ia hua hou, he æino paha, he pono paha, e æeha ana nö ka naæau a me ka pepeiao o ka luaahi. Ua ahuwale ka manaæo æino o ka mea hoæomaæau.
Aloha nö ka æeha o ka naæau o ka luaahi. æAæohe äna hana hewa e pänaæi æia mai ai. Eia naæe, æo ke kanaka ke hewa, æaæole ka huaæölelo. æAæohe wahi æano o ka pono i ka päpä æana i ka hua. Aia nö naæe ka pono æo ka hoæonaæauao æana i nä haumäna. æO ia ka mea e æike ai ka mea hoæomaæau i ke küpono æole o käna hana. A æo ia nö paha ka mea e æike ai ke keiki i loaæa i ka hoæomaæau æia, aæole mana o ka huaæölelo e höæeha ai i ka naæau.
Pëlä nö paha ke æano o ka æölelo haole. Pehea lä naæe ka manaæo Hawaiæi? Wahi a ka lohe, he mana ko ka æölelo. Eia mai kahi æölelo noæeau: I ka æölelo nö ke ola, i ka æölelo nö ka make. A no laila, he kuleana ko ka mea hoæopuka i ka æölelo æino. E hoæihoæi æia mai, i kahi manawa, a kau mai ma luna ona. He mea ia e akahele ai nä Hawaiæi, æaæole nö e pono hoæopuka wale aku i nä huaæölelo küpono æole a huaæölelo æino paha. E hoæomaopopo æia, æeä, i æohi häpuku ka makapehu o Kaunu, i hewa nö i ka waha. No laila, e mälama nö kahi i kekahi a e waiho æia ka huaæölelo, æaæohe ona hewa.
———
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Manoa.
