Kū kaʻapā iā Hawaiʻi, he aloha ʻāina

Synopsis: The U.S. Environmental Protection Agency did not ban the use of the pesticide chemical chlorpyrifos on crops. Hawaiæi is the first state to do so and hopefully, other states will follow.

Welina e nä makamaka heluhelu o Kauakükalahale. æO kahi hapa o ia poæo manaæo e kau aæela i luna, no loko mai ia o kahi æölelo noæeau, æo ia hoæi, Kü kaæapä iä Hawaiæi, he moku nui. He æölelo kahiko ia no ka mokupuni æo Hawaiæi, e höæike ana, na ia mokupuni e alakaæi, æoiai, æo ia ka nui loa o nä mokupuni o nei pae æäina. Akä, æo ia poæo manaæo o luna aæe nei, ua huki æia no ke aupuni mokuæäina æo Hawaiæi a no kona alakaæi æana ma ke aloha æäina a me ke aloha pua, ka lei poina æole hoæi. Ua huliämahi aku nei ka æahaæölelo o Hawaiæi nei ma ka ‘äpono æana i ka Pila Kenekoa 3095. A i ka Pöæakolu nei, pülima iho nei ke Kiaæäina David Ige a lilo ihola ia i känäwai hou. E päpä ana ua pila nei, æo ka läæau hoæomake i ka mea hoæopilikia mea kanu nona ke kemika kolopilipoka (chlorpyrifos), æaæole e hoæohana æia ma Hawaiæi nei ke hiki aku i ka lä mua o ka mahina æo Ianuali o ka makahiki 2019. æO Hawaiæi ka mokuæäina mua näna ka hana pëlä. (æEä, e hiki ana i nä hui mahiæai ke noi i ke Keæena Mahiæai i ka hoæokuæu æia a i ka lä 31 o ka mahina æo Këkëmapa o ka makahiki 2022)

He mea nui këia hana a ka æahaæölelo a me ke kiaæäina, æoiai, he mea ke kolopilipoka e pilikia ai ke ola kino. Ma ka höæike o kekahi mau noiæi æana, ua æike æia ka möhala pono æole æana o ka lolo o nä pëpë a me nä kamaliæi. A inä pä pinepine ke kanaka i ke kolopilipoka, e ‘oi aku ka hiki ke loaæa i ka maæi æaæai o ke akemämä. A i nä makahiki i kaæa hope iho nei, häpai æia aæela e nä mea akeakamai o ke Keæena Hoæomalu i nä Mea e Hoæopuni ana ka manaæo e päpä æia ua kemika lä a pau loa. æAæole naæe i hoæokö ia Keæena Hoæomalu i ka manaæo o kona mau mea akeakamai. A i këlä makahiki aku nei, höæole æo Scott Pruitt, ke kahu o ke Keæena Hoæomalu i nä Mea e Hoæopuni ana, i ka palapala hoæopiæi e noi ana i ka päpä æana i ke kolopilipoka, me ka æölelo pü æana aæe, he mau mea i känalua ai ka manaæo no ka pöæino o ke ola a me ka pöæino æole paha i ia kemika, a æo ka noiæi hou ka mea e pono ai.

Wahi a ka lohe, aia nö kekahi mau mokuæäina ke kaupaona nei i ka päpä æana i ke kolopilipoka a me ka æole paha. æO ia æo Kaleponi, æo Melelana a me Nü æIeleke. Ua lilo æo Hawaiæi i kumu alakaæi na nä mokuæäina æë aæe e hahai ai.

—

Ka Pö æÖlelo Hawaiæi

Synopsis: In a couple of weeks, the 50th State Fair will have its Hawaiian Language Night. Hopefully, there will be one every year.

æAuhea ‘oukou e nä hoa puni holoholo fea. E hiki mai ana ka Pö æÖlelo Hawaiæi o ka Fea Mokuæäina Kanalima. æO ka mua ia ma ka moæolelo o ia fea a no laila, e naue aku i laila ma ke ahiahi o ka lä 29 o këia mahina nei. A e lana ka manaæo, e mälama æia he pö æölelo Hawaiæi i këlä me këia makahiki.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.