Synopsis: The appropriation of language is certainly of importance, but we must not forget some of the more egregious inequities inherent to existence under colonial rule.
Aloha käkou. I loko nö o këia au e oæo loa nei kä æoukou wahi mea käkau, hoæomanaæo lihi aæela au i kahi häläwai höæeuæeu i mälama æia ma loko o nä makahiki 1990. Ua huliämahi ka poæe aloha æölelo Hawaiæi no ke küæëæë æana i ka hoæëmi æia o nä papa æölelo Hawaiæi ma ke kulanui. A hoæomanaæo lihi hoæi au i ka häpai æia o kekahi papa höæailona kahi i käkau æia ai këia manaæo küæë: “First our land, then our religion, now our language”. Eia nö, ua hala he hapahä kenekulia, a æo ia mau nö ka æaihue æia o nä ëwe i hoæoili æia mai e ko käkou poæe küpuna.
I këlä pule aku nei i hala, ua kupu aæela kekahi hihia nui no ka mea iä ia ke kuleana e hoæohana ai i nä hua Hawaiæi æo “aloha” läua me “poke”. Hele a nui ka hauwalaæau o ka lehulehu no ia hihia, a ua häpai æia hoæi ma ka nühou. Aia ma Chicago kahi hale æaina i kapa æia æo “Aloha Poke” ka inoa. I ka MH 2016, ua noi akula ua hale æaina nei i ke aupuni æAmelika i kuleana e hoæohana ai i ua mau hua lä a i æelua, a æo ia kö aku nö ia o ia noi, i loko nö o ke kapa æia æana o kekahi mau hale küæai ma ia inoa hoæokahi nö. Ma ia hope mai, ua koikoi läkou ala i ia mau hale æaina e æoki i ka inoa “Aloha Poke”.
Eia mai ka nïnau: Pehea lä e hiki ai i ke aupuni o æAmelika ke hoæokuleana i kekahi päæoihana no ka hoæohana æana i nä hua æölelo Hawaiæi? æAæole paha käkou e püæiwa i ia æano mahaæoi. He mea i æike pinepine æia e o käkou mau küpuna. A no ia kumu, ke küæëæë aku nei kekahi poæe, æaæole hiki ke käæili æänunu æia nä hua Hawaiæi a päpä aku iä haæi æaæole e hoæohana. He keu nö a ka hana mahaæoi. æAæole naæe paha ia he mea hou, a no laila, æaæole paha käkou e püæiwa.
Alia naæe e hoæohalahala aku. E nänä mua naæe i ke kumu e küæëæë ai i ia hana mahaæoi. Inä he nïnau ia no ke kuleana o ka lähui Hawaiæi, ua küpono. Inä naæe he nïnau ia e pili ana i ke kuleana hana kälä, æaæole paha e pono. No ka nui hewahewa o nä päæoihana æimi kälä naæe i komo ka hua æölelo “Aloha” i loko o ko läkou mau inoa, ke hoæohuoi nei au he hana kälä nö ke kumu. Eia mai kekahi mau päæoihana i käæili mai i ia hua: Aloha Airlines, Aloha Shoyu, Aloha Burrito Shop, Aloha Beer, Aloha Plumbing, a me Aloha Hairlines. A ua komo hoæi i loko o nä inoa o kekahi mau mea æë aæe e laæa æo Aloha Stadium, Aloha Friday, Aloha Bowl, a me ke känäwai “Aloha Spirit”.
He mana ko ka æölelo Hawaiæi, a he küpono æole ke käæili hewa æia mai kona lähui aku i mana ai. No laila, eia au ke käkoæo nei i ka paio æana o koæu poæe hoa kanaka no ka mälama æana i ia pono. æAæole naæe paha au e hoæomakakoho i nä hua æölelo æo ia ka nïnau helu æekahi o ke koæikoæi e paio ai. Aia koæu makakoho æo ka ulu hou æana o ka mana koho ma waena mai o käkou Hawaiæi ma nä nïnau like æole a pau. æO ke kükulu æana i ka æohe hoæonui æike ma luna o Mauna Kea, ka hoomanaæo æana i ko käkou mau moæolelo, ke kükulu æana i ke alakau lewa, ka noho æana o nä püæali æAmelika ma ko käkou ‘äina, a ia mea aku ia mea aku, na käkou ia e koho. He küæokoæa æiæo nö.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
