Column: I mua nö ka ho‘okae ‘ili o ke alo a hala

Aloha mai käkou. I këlä pule aku nei, ua käkau au no ke kupu mai o kahi hihia ma ke Kulanui o Hawaiæi a me ka waiwai o ia mea he “apology” inä aia ia ma ka lehelehe wale nö. I ka P4 nei, ua puka mai ma ke kükala nühou kïwï, kekahi moæolelo no ia hihia hoæokahi. He mahalo hou iä Mähealani Richardson i kona hoæolaha æana i këia moæolelo, no ka mea, he kumuhana nui koæikoæi ia no käkou a pau e noæonoæo ai, æo ia hoæi ka hoæokae æili.

Ma kekahi häläwai a UHARI (University of Hawaiæi Association of Research Investigators) i mälama æia he mau pule aku nei, ua hoæopuka æia kauwahi æölelo hoæokae æili a kekahi polopeka, John Learned, e pili ana i ka poæe Hawaiæi. æO kekahi, e hoæohalahala ana æo ia i ka hoæonaæauao æia æana o nä haumäna o Kamehameha Schools. æO ia hoæi, ua lohe æo ia i ka höæike a kekahi o käna mau haumäna laeoæo a laeæula paha e aæo ana ma Kamehameha ë ua æae æia ka puka æana o kekahi mau haumäna i hiki æole ke heluhelu! Auë! Aloha nö kahi makua æo au!

Ua hele kino æo Summer Maunakea, he polopeka i hai æia iho nei ma ke kula hoæonaæauao, i ia häläwai me ka manaæo e hoæolohe i ka manaæo o ka poæe e käkoæo ana i ka TMT. A lohe æo ia i ia æölelo hoæohalahala a Learned, hoæäæo æo ia nei e hoæopololei aku. æO ko läua hoæopaæapaæa ihola nö ia, a ua æoki æia nä æölelo a pau a hoæopaæa æia ma ke kelepona paæa lima a Summer. I ko Learned æike æana ua loaæa pono æo ia ma ka æumiæumi, æo kona mihi maila nö ia.

Eia ka mea æäpiki. Ma ia kükala nühou a Mähealani Richardson, ua höæike æia ke æano wahaheæe o kä ia ala “apology” iä Summer i kekahi pule ma mua akula. æO ia hoæi, ua höæole æo ia i ke æano hoæokae æili o käna æölelo. Kähähä! He aha lä kona æano? E hoæomaopopo æia, he hoæohalahala wale mai nö käna i nä keiki Hawaiæi o Kamehameha Schools! æAæohe wahi höæike e käkoæo ana i käna æölelo hoæomäæinoæino iä läkou. He hakuæepa wale nö ia! æAæole ia he hana na ka poæe paipai noiæi haole e kaena ai. æAæole hiki ke höæoia æia kona manaæo. No laila, æaæole paha këia he nïnau no ke æano o ka noiæi i æoi aæe. He hoæokae æili kä!

æEä, e ka makamaka, mai nö a manaæo mai æo këia kanaka hoæokahi wale nö ka mea hoæokae æili. He nui hou aku nö. æO ka nui o nä makahiki o ka hoæokiæekiæe æia o ka æike a ka haole, ua lilo ia he mea æoiaæiæo i ko läkou lä manaæo, a pëia hoæi ka manaæo o kekahi o käkou! Ua like me ka naio e kolo ana i loko o ka uha. æAæole hiki ke æike æia a he hana nui ka wehe æana a hemo. A no laila, æo ia höæole æana o Learned i kona æano hoæokae æili, æo kona manaæoæiæo nö paha ia, a he küpaæa nö æo ia ma laila. æO kekahi poæe hoæokae æili naæe, ua känalua i ka maikaæi a me ka æole o ko läkou æano pëlä, a no laila, he hoæopalaimaka ka hana i æole e æike æia ko läkou æano maoli. æO läkou nö kaæu e makaæu ai, no ka mea, æaæole hiki ke æike æia ko läkou æano maoli. He hoa paha, he æenemi paha? I mua nö ka hoæokae æili o ke alo, a hala!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.