Synopsis: Was there anyone in our archipelago who was unaffected by the heavy rains this week? Everyone must have a story to tell. Here’s mine.
Aloha käkou e oæu poæe hoa heluhelu. I ka pule nei, ua hoæolono pü mai käkou æo ke kuæi halulu mai o ka leo o ka hekili. I höæailona nö paha ia no käkou e æike ai he æino nö a höæea mai ma ia hope koke aku nö. I höæailona pü ia no käkou e æike ai e hiki mai auaneæi ka ua loku, a æo ia nö hoæi kai loaæa mai. æO ka nui hoæi o ka ua, hälana ka wai ma nä wahi haæahaæa o kula, ma nä pä hale, ma nä alanui. Kohu mea lä, æaæohe wahi o nei paeæäina i uhi æole æia e ka wai ua.
I ka hoæomanawanui aæe æo ka mao æana mai o ia ua, ua æike æia he ua nui kä hoæi ia o ka wai, a he hälana mai koe. E kala loa ka loku mai o ka ua pëlä. He käkaæikahi kona æike æia. æAæohe wahi maæa o ka hü, a æaæohe wahi mäkaukau o nä luna aupuni. Pëia pü me mäkou ma koæu hale. He æäina papali kahi e kü nei ka hale, a he iho mai ke ala kalaiwa mai ke alanui mai a höæea i ka æïpuka. I ka wä e ua ai, he mea mau ke kahe mai o ka wai i loko o kahi paipu omo wai. Aia nö ua paipu lä e moe ana ma lalo iho o ke kahua kïmeki o ka hale. E puka aku nö ia ma këlä æaoæao aku o ka hale a æo ia kahe aku nö ma ka ihona pali, ma loko o ka nahele, a höæea loa aku i ke kahawai. æAæohe wahi hälana iki o ka wai aæu i æike ai ma mua, a æaæohe wahi komo mai hoæi i loko o ka hale.
I uhi æia iho ke poæo o ua paipu hoæokahe wai nei ma ka æaoæao o uka o ka hale i kekahi hao manamana, i æole hoæi e paæa ka paipu i ka æöpala a kahe æole aku ka wai. Eia naæe, æo ka nui o ka ua, halihali æia nä lau a me nä æöpalapala unu like æole, a paæa mai ua hao nei. Pupuæu a hoæolei loa, piæi maila ka wai a hälana aæela i luna o ka hao. He nänä maka wale nö kaæu a æaæole nö i æü iho, hälana aæela ka wai ma luna o ke ala iki e komo ai i ka hale. æAkahi hoæi a æike æia ka piæi mai o ka wai pëlä a kënä maila kaæu wahine iaæu, “Ö wehe aæe æoe i këlä mau æöpalapala e pani nei i ka wai.”
I koæu puka aku i waho, no ka nänä aku i kahi hao manamana, e omo æia mai ana ka æöpala a paæa mai i luna ona. Kahi æia æo luna a hemo mai ka æöpala a æo ke kahe hou akula nö ia o ka wai. E noke mai ana ka ua loku. He aha lä hoæi, æo ka pulupë o ke kino, æaæohe oæu nänä i ia manawa. He makepono ia. æO ke kahe pono aku o ka wai, æo ia ka mea nui. Hauæoli nö kahi keiki æo au i ka æike aku i ka wili æana o ka wai a komo aku i loko o ka paipu. Hoæi hou akula nö au i loko o ka hale, i kahi maloæo nö hoæi. Ua pulupë æiæo nö koæu mau æäpana lole a pau, mai ka paleæili a i ka palemaæi. æO ke kuapo koke akula nö ia me nä lole maloæo.
I nänä aku ka hana o ka wahine, a æike i ka paæa hou mai o ka paipu, æo ka nuku maila nö ia, “Na wai ke keiki æo æoe? Käpulu käu hana. æO ia mau nö ka paæa æana o ka paipu, a eia mai nö kahi wai ke piæi maila. æAæole nö a he wä, e komo ana i loko o ka hale nei.” I ia wä naæe, ua hoæomaka æë kaæu papa ma Zoom a paæa nö au i mua o ka papa kau maka. æO ka puka akula nö ia o kaæu wahine i waho me ka wehe aæe i ka hao manamana, a æo ke kahe pono akula nö ia o ka wai.
Eia ka mea æäpiki. æO ke anawaena o ka paipu, he æehä æïniha, a æo nä köä i loko o ka hao manamana, he hapahä wale nö æïniha. æAæohe wahi puka aku o ka pïhä i laila. Akamai nö nä wähine! Ola hoæi ka honua!
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
