Synopsis: A new guiding document to help integrate Hawaiian culture into the management of the Marine National Monument.
Mai ka pö mai a puka i ke ao, mälamalama ka lä nui a Käne puka i Haæehaæe, æapakau ke kukuna i ka æili kai o nä kai æewalu! E nä hoa aloha o Papahänaumokuäkea a pau loa mai Hawaiæi Moku o Keawe a hiki loa i Hölanikü, ulu aæe ke aloha no käkou a pau.
Eia nö mäkou, kä æoukou poæe mea käkau, kekahi mau lälä hoæi o ka hui æo Papahänaumokuäkea Native Hawaiian Cultural Working Group, ke kükala aku nei no ka paæa pono o kahi palapala nui koæikoæi i kapa æia æo Mai Ka Pö Mai. I hoæomäkaukau æia ua palapala nei no ka pono o ke kia hoæomanaæo kai aupuni æo Papahänaumokuäkea. Ma ia palapala, wehewehe æia nä kuhikuhi æana no ka mälama i nä moku lëæia ma æö aku o Niæihau, i paæa i ka æike kupuna mai ka pö mai. æO ia æike nö ke ala küpono hoæokahi e mälama pono æia ai ua mau mokupuni nei, a me nä pana æäina like æole a puni ka honua. He höæoia nö hoæi ia palapala i ke aloha æäina o nä kahu mälama e küpaæa mau nei ma hope o ka æike Hawaiæi a me ka lähui Hawaiæi.
He palapala këia mai ka pö mai, näna käkou Hawaiæi e alakaæi nei, i küpono ai i ke ao nei a hiki i ka hoæi hou æana i ka pö. æEä, e ka makamaka heluhelu, æo ia pö a mäkou e kuhikuhi nei, æo ia ka mähele ma æö aku o Mokumanamana a me ke Alanui Polohiwa a Käne. I laila nö nä akua a me nä æaumäkua o käkou. No ia kumu, he mea nui koæikoæi këia palapala no ke alakaæi pono æana i ko käkou kipa æana iä laila. He alakaæi hoæi ia palapala no nä kahu o Papahänaumokuäkea, ka poæe hoæöla æike Hawaiæi ma nä ala æimi naæauao, ka poæe akeakamai, ka poæe noiæi i nä kapakai i lako i ka æopihi, ka limu, a me ka häæukeæuke, ka poæe kiaæi æïlioholoikauaua o Lalo, ka poæe ulana makaloa, ka poæe æohiæohi hulu manu o Kuaihelani, a me ka poæe hoæokele waæa, i ko läkou hana æana ma laila. A æoiai hoæi he ao mälamalama nö këia, he höæailona ia palapala no ka huliämahi æana mai o käkou Känaka no ka mälama æana iä Papahänaumokuäkea ma o ka æike, nä loina, a me ka æölelo Hawaiæi. Maliæa o lilo auaneæi ia palapala i mea e æäwili æia ai ka noæonoæo Hawaiæi ma loko o nä pöæai a pau.
He wahi leo mahalo këia i ka poæe i hoæokele mua i ia kai me ka paio mau no ka hoæöla æana i ka leo æöiwi ma Papahänaumokuäkea. Na läkou i æauamo i ia kuleana æo ka mälama pono iä Papahänaumokuäkea ma o ke kuanaæike Hawaiæi. Ma o këia palapala e kükulu ai käkou ma luna o ko käkou kahua paæa. æAuhea æoukou e Val Ako mä, e Isabella Aiona Abbott, Wilma Holi, Eddie Kaanaana, Kawika Kapahulehua, Walter Paulo, Laura Thompson, Louis “Buzzy” Agard Jr., a me ka æohana Papahänaumokuäkea, palena æole ko mäkou mahalo iä æoukou.
No laila hoæi, e ko Hawaiæi pae æäina holoæokoæa, nä hoa aloha æäina mai kahi kihi a kahi kihi aku o ka honua, inä e hoihoi i ua palapala koæikoæi nei, e kele aku ma www.oha.org/maikapomai/
Hanohano wale ka æäina kupuna, æo nä moku lëæia. No Papahänaumokuäkea lä he inoa.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
