Synopsis: A common trope of Hawaiians, especially of elders, is the fear of visitng the doctor’s office. Native Hawaiian physicians make up a small number of the physicians in Hawaiæi. Papa Ola Lökahi’s Native Hawaiian Health Scholarship Program provides funds and support to Native Hawaiian students pursuing medical degrees.
E Kauakükalahale, aloha æoe. Eia au ke waiho nei i manaæo liæiliæi ma lalo o kou ahonui. E nä makamaka heluhelu, ua hala aæe nei ka Mahina æÖlelo Hawaiæi. Maopopo naæe iä käkou, æo ka æoiaæiæo, æaæole i lawa he hoæokahi mahina no ka hoæohanohano æana i ka æölelo aloha o nei æäina. E aho käkou e æölelo Hawaiæi i nä lä a pau o ka makahiki, a lilo ka makahiki i makahiki æölelo Hawaiæi! E like me kä Mr. Domingo i æölelo ai i këlä Pöæaono aku nei, ola ka æölelo makuahine i kauwahi kïpuka aloha, e laæa me Papa Ola Lökahi, kahi e külia ai i ke ola pono o ka Hawaiæi. He nani ia, æo ka mäkia o ua Papa Ola Lökahi nei, æo ia nö ka holomua æana o ke olakino maikaæi o nä Hawaiæi ma o ka hoæolaha, ka hoæokumu, a me ka hoæomau æana i nä papahana käkoæo i ke ola o ke kino, ka noæonoæo, a me ka æuhane o ko Hawaiæi.
æOiai no ka hapanui o nä Hawaiæi, ua æano æë ka hele æana i ke kauka. Kaulana nä küpuna Hawaiæi i ka noho paæa æana ma ka hale ke loaæa läkou i ka maæi. A höæole läkou, æaæole e hele i ke kauka, e aho nö naæe ka æökuæu paæa ma ka hale i ka wä o ka maæi, me he mea lä, ua lilo läkou i kui nao hemo æole i ke kala. Ua ili këia æano manaæo like ma luna oæu mai kuæu Tütü mai, a küæë au i ka hele æana i ke kauka. Eia naæe, i ka piha æana o nä makahiki he 21 iaæu, ua kuæi ka lono he kauka Hawaiæi ko kekahi keæena kauka ma kahi o koæu æoihana. æO ke kähea akula nö ia i ua kauka nei a waiho aæela i kuæu noi e lilo ‘o ia i kauka noæu. æAæole i æü, ua æae æia kuæu wahi noi. He hü wale aæe ka haæaheo i loko oæu ke hele au i ke kauka æoiai, he wahine æo ia, a he kauka Hawaiæi æo ia.
Ma muli o ia loli æana o ke kauka, ua lilo ke kipa æana iä ia i wä æoluæolu noæu. æAæohe wahi piæi aæe o koæu hopohopo a makaæu paha ke hele au i kona keæena, æoiai ua paæa iä ia ke æano o nä Hawaiæi, no ka mea, he Hawaiæi æo ia! æO koæu kuhi haæahaæa wale nö këia; inä e nui aæe nä kauka Hawaiæi, æaæole paha e küæë nä Hawaiæi i ka hele i ke kauka. Minamina wale ka heluna o nä kauka Hawaiæi i këia mau lä e holo nei. Wahi a ka Journal of the American Medical Association i hoæopuka æia i këlä makahiki aku nei (makahiki 2021), i waena o nä kauka a pau ma Hawaiæi nei, he 3.4% wale no ka nui o nä kauka Hawaiæi.
He mau papahana i mälama æia ma lalo o ka malu o Papa Ola Lökahi. æO kekahi, æo ia kahi papahana e makana aku ana i nä puæu kälä i nä haumäna Hawaiæi e æimi nei i nä æano kekelë kauka lapaæau like æole; æo ke kauka æohana, æo ke kauka niho, æo ka pale keiki, a he nui wale aku nä æano. Ma hope o ko läkou hemo kula æana, koikoi æia läkou e hana ma loko o kekahi kaiäulu Hawaiæi. Eia mäkou æo Papa Ola Lökahi ke külia nei i ka nuæu me ka hoæolökahi no ka pono o nä Hawaiæi. Inä he hoihoi kou, e kau mai ma ka Facebook & Instagram @papaolalokahi.
I wahi hoæi ia e ola ai ka æölelo, i lökahi hoæi käkou a pau, a loaæa ke ola i Hälauaola.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
