Synopsis: The history of boarding schools for indigenous peoples has revealed the hegemonic nature of forced assimilation to a self-proclaimed superior group of people. In hindsight, that group can hopefully see how misguided that idea was. It is likely that another 20 years or so will bring new revelations.

Aloha mai käkou. Ua æike nö paha æoukou i ka nühou no nä kula noho paæa o Hawaiæi nei, he mau kula æehiku ia e kü ana ma waena o nä MH 1819 a me 1969, kahi hoæi i hana æino æia ai nä keiki Hawaiæi. Ua helu pü æia nö hoæi ua mau kula nei i loko o ka huina kula noho paæa o ka poæe æöiwi o æAmelika, a pau pü hoæi me ko æÄlaka. Wahi a ka höæike a ke Kuhina o ka æOihana Kälaiæäina, æo Deb Haaland, i kükulu æia aku këlä mau kula e ke aupuni pekelala o æAmelika i mea e aæo ai i nä keiki æöiwi i nä æano nohona o ka haole, a nalo ai ko läkou æano maoli he æöiwi. æO ka pahuhopu, æo ia ka hoæohaole æana.

æO ke ala hoæi e kö ai këia pahuhopu, æo ia ka æapakau æana i nä keiki mai ko läkou mau æohana aku, a me ko läkou mau kaiäulu hoæi. A oki loa ka æapakau æia mai o nä æäina kuläiwi. I hoæouna æia akula i ia mau kula e lilo ai i limahana e paæu ai ma nä æano hana like æole. Eia hou, ua päpä æia kä läkou mau æölelo æöiwi, æaæole e hoæopuka æia, kä läkou mau hoæomana, æaæole e mälama æia. æO kä läkou mau hana maæamau, æaæole nö e lawelawe æia, a æo ka mea näna e poæo paæakikï, e hoæopaæi æia nö. He hana æino ia na ka leo, a na ka lima hoæi. Ua æako æia ka lauoho, a eia hou, ua hoæokae æia ka inoa æöiwi o nä keiki a kapa æia ai läkou i ka inoa haole.

æO ka æoiaæiæo, hoæokumu æia nä kula mua o Hawaiæi nei e nä mikionali i mea e hoæonaæauao ai i nä Hawaiæi i ia mea he heluhelu a me ke käkau æana i ka æölelo Hawaiæi, a he mea maikaæi nö ia no käkou e mahalo aku ai iä läkou. Eia naæe, ma o ia heluhelu æana i hoæokahuli ai läkou i ka hoæomana æana a ko Hawaiæi poæe i ia wä, mai nä Akua kahiko a i ke Akua hou. He mau æaoæao ko këia hana. Ma ka æaoæao o ka maikaæi, ua mälama æia ke aæo æana ma o ka æölelo Hawaiæi. Ma ka æaoæao naæe o ka maikaæi æole, ua hoæokahuli æia ka hoæomana a ko käkou lähui i mälama ai mai o Kikilo mai. Eia hou mai, ma hope o ka hoæokahuli æia o ke aupuni Hawaiæi küæokoæa i ka MH 1893, ua hoæokahuli pü æia me ka æölelo i mälama æia ai nä haæawina kula. He namu haole ma ia hope mai. He keu nö ia a ka hana hoæokolonaio! He mau hopena æino hou aku i hoæoili æia mai e ka haole e like me kaæu i helu aku ai ma luna, a æo ia nö ke kumu i komo pü ai käkou Hawaiæi me nä æöiwi æAmelika ma loko o ia æäuna æöiwi i hana æino æia e ka poæe kolonaio.

I ka noiæi æana no këia kumuhana, ua heluhelu au i kekahi mau æatikala ma ka pünaewele, a ua æike akula i nä manaæo o ka poæe heluhelu i hoæouna mai ai ma o kä läkou mau leka. æO kekahi mea, ua nïnau æo ia inä ua koikoi æia ko Hawaiæi e hele i ia mau kula noho paæa, me ka manaæo hoæi, inä æaæole pëlä, inä æaæole hiki ke hoæohälike æia ka Hawaiæi me ka æIlikini. æEä, he mea minamina ke æano o ko ia ala manaæo. Ma ka hoæohälike æana i kekahi hana æino me kekahi i mea e hoæomaopopo ai i ka æino i æoi aæe, he nalo aku nö ka manaæo ë he æino ka æino. A æo ka mea hühewa loa hoæi, ua poina ka mea näna këlä æino i lawelawe a waiho aku ma luna o ka poæe hala æole. Wahi a ka hoæomana Kalikiano, na ka hala æole e nou i ka pöhaku mua!

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.