Synopsis: The cyclone that hit the Eastern coast of Aotearoa’s North Island should wake us up to the apocalyptic ravages of global warming and climate change.
Aloha mai nö käkou. Ua hänau au ma ke külanakauhale nui æo Napier, ma ka mokuæäina æo Hawkes Bay i Aotearoa. Aia ia ma nä kapakai hihina o Te Ika-a-Maui. He æäina nui ia nona nä pae kuahiwi kiæekiæe, nä æöpuæupuæu, a me nä kula pälahalaha nö hoæi. E kaha ana nä kahawai he æelima mai uka a i ke kai. æO ka Wairoa, ka Mohaka, ke Tütaekuri, ka Ngaruroro, a me ke Tukituki. A no ka nani o kona mau hiæohiæona a me kona hoæopuka æana i ka waina, ka hoæoulu hua a me kauwahi mea æai hou aku, ua lilo æo Napier i wahi mäkaæikaæi nui æia e nä malihini. æO kekahi mea i kaulana ai, æo ia nö ke æano o kona mau hale. Ma hope o ka wäwahi nui æia o kona mau hale e kekahi ölaæi i ka MH 1931, ua kükulu hou æia ma loko o ke kaila o ia wä nö, æo ia hoæi æo ka “art deco”, a æo ia mau nö kona kü æana pëlä a hiki i këia wä. Ma ia hope mai, ua lilo æo Napier, æo ia ka “art deco capital of New Zealand”. I këia mau lä, he nui hewahewa ka poæe malihini e kipa mai ana iä Napier i mea e æike maka ai. Ua pömaikaæi nö au i ka hänai æia ma Napier, a pömaikaæi pü hoæi i ka noho æana ma Hawaiæi i këia mau lä. æO ka mea æäpiki naæe, he mau wahi e pähili like æia mai i ke kau makani pähili.
I ka lä 14 nei o Pepeluali, 2023, ua kükala æia he külana ulia pöpilikia no Hawkes Bay ma hope o ka pä æana mai o kekahi makani pähili æino loa i kapa æia æo Gabrielle ka inoa. Wahi a ka poæe æike, æo ia ka makani pähili nui loa o ka luku æana i ia æäina i loko o 100 makahiki. æO ia mau kahawai æelima i höæike æia aæela, he mau mea näna e höæäinu mai i nä mea ulu, ua hü aæela, a hälanalana maila i luna o nä kapa muliwai a laha akula ma kula. æO nä uapo i kü paæa mai no nä makahiki he nui, æaæole nö e hiki ke noke i ke kü paæa i loko o ka nui o ka wai a me ka pïhä, a ua pau maila i ka pöluku æia. A no ka pau æana o nä uapo, æaæole hiki i kekahi poæe ke pakele i ka æino. He keu ka nui o ka pohö. Nui ka pohö o ke ola kanaka, ke ola holoholona, nä hale, ka wai, ka uila, a me nä pono nö hoæi e ola ai o këlä me këia lä, æaæole nö a lohe mai i ke aæo! I këia mau lä aæu e æimi nei i kahi nühou no kuæu mau pilikana, a me nä æohana hoæi ma Aotearoa, he keu koæu uluhua!
æO kekahi manaæo nui i kupu mai, æo ia nö ka hopena o ia mea æo ka hoæomahana æia mai o ko käkou honua. Ua lilo ia hihia i mea e pühili ai ka manaæo o James Shaw, ka luna o ka Green Party, a hoæopuka maila æo ia i kona manaæo no ka hala æana o nä makahiki he nui i ka paio wale æana no ka æoiaæiæo o ia hopena. He hihia pilikia paha, æaæole paha? He hihia æoiaæiæo paha, a he hihia wale nö ma ka lehelehe? He hihia paha i kükulu æia e käkou känaka, æaæole paha? He paio æölelo wale nö paha ia e paio ai. Wahi äna, eia nö ua hopena nei ua höæea mai i o käkou nei. He hopena nö æo Gabrielle no ka mahana æana mai o ka honua. Noæu iho, ua pololei ua æo Shaw a ua käkoæo æia hoæi kona manaæo e ka poæe æike he nui. Wahi a läkou, ma muli o ka loli æana o ke aniau, ua piæi ka wela o ka honua a piæi pü me ka nöæä o ka æäina. Ua piæi ka æilikai, ka nui o ka ua, ka wikiwiki o ka heheæe æana o nä æäina hau, a me ka mähuahua æana o ka nui o nä makani pähili. A no laila, pehea lä ka manaæo o käkou no ia mea æo ka loli æana o ke aniau, ua höæike mai æo Gabrielle i ka hopena o ko käkou huli kua æana i ia hihia me ka noho naæaupö!
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
