Synopsis: A major fire in Lahaina has caused serious damage. How did it start? The story is still developing.
Aloha mai käkou e nä makamaka heluhelu, a aloha nö hoæi nä hoa kanaka o Maui i pau aæe nei ko æoukou pono i ke ahi. He ahi hoæi ia i hänai æia e ka makani pähili æo Dora, ka makani æino e hala aku nei i ka æaoæao hema o ko käkou pae moku nei. æAkahi koæu hoæi æana mai Aotearoa mai, kahi æäina i piholo i lalo o ka wai hälana a pau ihola hoæi kona pono. Nui ka pohö o laila i höæike æia i loko o ka æatikala o këlä pule aku nei. æO ka hopena ia a ka makani pähili æo Gabrielle. Ma Maui aæe nei naæe, æaæole æike æia ka nui o ka æino a Dora i lawe mai ai. Aia nö ke æä mai nei nä momoku ahi o Maui, a ke koe mai nei ka æike æana i ka nui o ka pohö a pio ke ahi a ahuwale hou mai ka æäina. I këia manawa naæe, ke mau nei ka lapa æana a e hoæolawehala æia ana ka nui o ka pohö. Eia nö ka mea æäpiki. Ma Aotearoa, ua pau ka pono i ka nui o ka wai, a ma Maui naæe, ua pau i ka lawa æole o ka wai. Aloha nö käkou a pau. æO ka hopena nö paha ia o ka hoæomähanahana æia mai o ko käkou poepoe honua nei.
æEä, e ka makamaka, æaæole wale nö æo ko Lahaina kai æike i ka hopena æino a ke ahi ma Maui. Ua æä mai ke ahi ma Kula, a ma Kihei kekahi, aia naæe ka nui o ka weliweli ma Lahaina. I këia manawa, he 53 poæe kai make, a he mau haneli hale hoæi kai hoæopapau æia i ke ahi. Eia hou, ua lapa mai ke ahi ma kauwahi o ka Moku o Keawe. Ke manaæo æia nei, ua kupu mai këia mau hihia ma muli o ka maloæo æana o ka æäina. A ua maopopo hoæi, æaæole i kaupalena æia ia mau heluna i këia manawa. E piæi hou ana nö i ka wä e hiki mai ana ma muli o ke æano o ke aniau, he maloæo loa ka æäina i kekahi manawa a he pulu loa i kekahi.
Aloha nö ka pau æana o ke kanaka i ke ahi. He mea hoæomänaæonaæo wale nö ia. Wahi a nä höæike o ke kükala nühou, æaæohe wahi kani o ke oeoe kükala pöæino a lohe æia mai. I ka æike maka æana i ka paia ahi e nome mai ana, æo ka huli a holo wale aku nö ka mea e pakele ai i ua hopena mänaæonaæo nei. æO kekahi poæe hoæi, æaæole lawa ka manawa e kiæi ai i kä läkou mau mea waiwai. He holo æäæä wale nö ka hana e pakele ai ke ola. A æo kekahi, ua lele aku i loko o ke kai. Wahi a ka nühou, he 15 poæe kai koho i ia ala, pau pü hoæi me æelua keiki. Minamina ka æölelo aæoaæo a kekahi poæe ma ka nühou no ke küpono æole o ia hana. Wahi a läkou, æaæole maikaæi ke komo æana i ke kai. E aho ka holo aku ma ka æäina a hiki i kahi palekana. æEä, no ke aha e paka ai i këlä hana ma hope o ka lapa æana mai o ke ahi nui? Inä he æoiaæiæo këlä manaæo, e aho paha ka hana æana ma mua. Aia nö paha ke ahi ma nä æaoæao a pau, a æo ke kai wale nö paha kahi e palekana ai.
Ma këia hope aku, e nui ana ka hana e kükulu hou ai i ia külanakauhale. Aia ka pono æo ka huki like æana. æO kekahi mau mea naæe, æaæole hiki ke kükulu hou æia. æO ka poæe i hala, ua hala aku a lilo i æaumäkua no käkou. æO nä holoholona i pau i ke ahi, aloha nö läkou. Maikaæi paha ke mälama æia ko läkou helu kekahi. A æo ke kumuläæau paniana i kaulana i kona nui a me ka löæihi o kona ola æana (ua kanu æia i ka makahiki 1873), ua puhi æia i ke ahi a päpaæa. E mau ana paha kona ola æana, æaæole paha. æO nä hale kahiko, ua pau i ke ahi, akä, ua hiki ke kükulu hou æia. Ua pau naæe ko läkou külana kahiko.
æEä, e ka makamaka, ua maopopo ke kumu i hölapu ai ke ahi. Pehea lä naæe i hoæä æia ai? Wahi a kekahi kanaka, ua hina kekahi mau pou uila i ka hao mai o ka makani a lele ka uila i nä läæau maloæo. Pehea lä naæe i æä ai nä ahi æë aæe o Maui, a o Hawaiæi mokupuni hoæi? Koe aku ke kuæi mai o ka lono.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 808-956-2627 (Laiana)
>> 808-956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
