Synopsis: The first calendar in Hawaiæi was published in 1835 with a Hawaiianization of the Georgian Calendar system, which is a solar calendar. In 1864, in “Christian Calendar,” the night counting system (Pöæakahi, Pöæalua, etc.) that we see today was added. The Hawaiian ancient calendar used lunar phases. Hawaiian and Christian calendars have some similarities. Where did the night counting system in the Christian calendar come from?
Aloha “Hapenuia” käkou e nä hoa e huli nei i kahi æalemanaka hou. Ke waiho aku nei kä æoukou wahi mea käkau i kekahi manaæo no ka æalemanaka ma Hawaiæi. E kökua paha ia i ko käkou huli æana i æalemanaka hou.
I ka makahiki 1835, paæi æia ka æalemanaka mua loa ma Hawaiæi nei. Ma ia æalemanaka, penei i kapa æia ai nä lä o ka pule: Sabati/Sunede, Monede, Tusede, Wenede, Tarede, Feraide, a me Satude. He mau hua æölelo këia i hoæohawaiæi æia mai nä hua æölelo mai a ka poæe kahiko o Beritania. He æehiku lä o ka pule. Ua kapa æia nö hoæi he æehiku lä ma ka inoa æo Hebedoma ma ia wä, a æo ia nö hoæi æo “pule” i këia au. æO Hebedoma, he hua æölelo ia i hoæohawaiæi æia mai ka æölelo Helene, æo ia hoæi æo “hebdomad,” näna e kuhi i nä lä he æehiku. Hoæohana æia ua hua æölelo nei ma ka Puke Paipala Hawaiæi.
I ka makahiki 1864, hoæopuka æia nä inoa æo Poakahi, Poalua, Poakolu, Poaha, Poalima, Poaono, a æo Sabati ma ka “Alemanaka Kristiano” ma ka Nupepa Kuokoa. E nä hoa heluhelu ë, æo ia mau pö ke hoæohui æia me ka Sabati, he “Hebedoma” kona kapa æia æana. Ua kapa æia ia mau inoa ma kekahi moæolelo nüpepa kahiko penei, “Helu La o Ka Hebedoma.” Helu æia naæe nä pö ma këia mau inoa. Huikau! A ma muli o ka hoæohana æia o Hebedoma, ua haku æia anei këia mau inoa me ka hahai æana i ka manaæo o ka æölelo Helene?
Ma ke kenekulia iwakälua, helu pinepine æia nä “pö” ma ka æalemanaka a höæike pü æia ka æalemanaka Hawaiæi ma nä nüpepa. Ua kapa æia ka æalemanaka Hawaiæi ma nä nüpepa penei, “Na Po Ma Ka Helu Hawaii,” a i æole “Helu Po Mahina.” Helu æia nä pö ma ka æalemanaka Hawaiæi kekahi. He kanakolu mau inoa e höæike ana i këlä me këia pö o ka mahina hoæokahi, e laæa æo Hilo, æo Hoaka, æo Kükahi, ia inoa aku, ia inoa aku. A laila, hoæokaæawale æia këia mau inoa pö mahina ma loko o æekolu mau æano o ka mahina, æo ia nö hoæi æo Hoæonui, æo Poepoe, a æo Emi. Kapa æia këia æano hoæokaæawale æana ma ka inoa æo Anahulu. æAno like këia inoa æo Anahulu me ka inoa æo Hebedoma o ka æalemanaka Kalikiano. Aia naæe he æumi “pö” ma hoæokahi Anahulu, a he æeono wale nö “lä” ma hoæokahi Hebedoma.
E nä hoa heluhelu ë, i æike æoukou, æo ka æalemanaka e laha loa nei ma ka æäina nei o këia au, æo ia ka æalemanaka i hoæokumu æia me ka manaæo Kalikiano. æO ka mea æäpiki, he pilina ma waena o ka æalemanaka Kalikiano a me ka æalemanaka Hawaiæi. Ua helu æia nä pö ma ka æalemanaka Kalikiano. Pëlä pü hoæi me ka æalemanaka Hawaiæi. He kanakolu pö no hoæokahi mahina ma ka æalemanaka Hawaiæi. Like ka heluna o ka pö ma ka æalemanaka Hawaiæi me ka heluna ma ka æalemanaka Kalikiano Hawaiæi. Mai hea mai ka manaæo o ka helu æia æana o nä pö ma ia æalemanaka Kalikiano? Inä he manaæo Helene ia, like anei ka loina a me ka moæolelo kahiko ma waena o ko Helene a me ko Hawaiæi? No ke aha lä i haku æia ai nä inoa hou no nä pö? A eia hou mai kekahi nïnau. No ke aha i kapa æia ai kekahi pö i ka “lä,” æo ia hoæi ka Läpule? He aha kou manaæo?
