Aue no ka hoi e. Akahi no a heluhelu ia keia palapala hoolala (he kamua wale no) a ke Kulanui o Hawaii ma Manoa. Na wai i hoakoakoa a hookohu no hoi i kekahi puulu kanaka a hookuleana ia lakou la e lilo i mau waha olelo a elele no hoi no ka leo o ka poe aloha aina? Aole la na ka poe paa mau i ke aloha aina! Na kahi poe e paha, o ia hoi, na kekahi poe luna o ke kulanui.
He kuleana anei ko keia mau luna ma keia naauao kupuna, o ia hoi o ke aloha aina? Ka! Aohe la! A pehea i kuleana ai ua poe luna la i mea e hookohu ai lakou i mau ai pala maunu nana e apakau mai i ia mau hua koikoi a na kupuna? Ea, ke i aku nei makou, ua koho ia a hookohu ia hoi no ia kulana ma muli o ko lakou ano waha pilo a lima lahilahi. He hoopilimeaai a he hapai laho hoi i ku no i ko lakou mana ai, æo ia hoæi na luna hooluhi hewa a hookakauha o ke kulanui. He keu no lakou a ka poe huikau a nawaliwali!
Kai ka huhu! He mau olelo kupono no kakou Hawaii ko ua palapala nei? Aole ka! Hiki no ke ike ia ka Lassner me Bruno ma e hana nei, o ia no ke kumu no ko laua hookohu ana i ia ano poe nele i ka ike ole i na mea e pono ai ka lahui kanaka. O ia no ka poe ae wale aku i ka makemake a ka hookolonaio. Ka! Aohe wahi hilahila!
I ka heluehelu ana i na manao hakuepa no na moolelo Hawaii a keia poe i hookomo ai i loko o ua palapala nei, ua akaka lea he hana hookamani wale no keia na kekahi poe ma o ko lakou hailiili ana i ka naauao a me ka leo ao a ko kakou poe kupuna aloha.
O ka ninau hoi, he aha la hoi ko ke kulanui kumu o ke kapa ana ia ia iho i ke aloha aina? Ma muli paha ia o kona hoololi maoli me ka hoomalule ana i kona ano? E lilo ana ia i kulanui nana e kipaku okoa i na ohe nana malihini e hoohaumia nei i ka piko kapu o Manuakea? Pehea hoi o Haleakala? E hoopau ia auanei na papahana kulanui e kanu nei a e hooulu nei i na mea kanu liliu ewe (gmo)? Pehea na laau make? E nana mai ana ke kulanui i ka pono o ka poe oiwi o Hawaii? E ike auanei lakou i ke kulana oiwi me ke kuleana o ka poe Hawaii i ko kakou aina ponoi? E hoopau ia paha ko ke kulanui noii a kakoo nui i na puali koa Amelika e noho hewa nei ma ko kakou paeaina? Aole loa!
Aole wahi hoike ia ma loko o ua palapala nei, a ina no pela auanei ka hana apiki, ina la no e mau mai ana ka hana hoohaumia aina a me ka hoole ana i ka pono sivila o na Hawaii. Ina pela ana ka hana kümau a ke Kulanui o Hawaii, ina no e lilo ia i kumu no kekahi poe Hawaii e kokua ai ma na hana e holopono ai keia kulanui i ka hooko i na moemoeä a ka haole. I hana auanei ia e malama ai a e hoohanohano ai hoi i ka leo ao a Haunani? i ka leo o Kanalu? o Noeau? o Kekuni? Aole la! He hana ia e koliuliu ai ko lakou mau leo a nalo ai i ke au e kaahope wale aku nei.
E Hawaiinuiakea e, e ala mai! No wai la keia ike o na kupuna? No ka pono anei o ka lahui kanaka? A i ole ia, no ka pono o ko waho poe kaili kuleana? Ua pau ka po, ua ao kakou. E paio mau kakou no ka pono. He oia mau no ka pono o ka lahui kanaka i ka naauao Hawaii a me ka wiwo ole o ka poe aloha aina!
E hoomau ia ana.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
