Ka wai lohi o Maleka

Synopsis: Drinking and driving, how does it end?

———

Aloha Makahiki Hou, e nā makamaka heluhelu. A ke lana nei ka mana’o e pōmaika’i kākou i kēia makahiki hou. ’O kahi mea minamina na’e o ka hopena o ka makahiki nei i hala, ’o ia ka ulia ka’a o ke ahiahi o kēlā Pō’aono aku nei, ka lā 28 ho’i o Kēkēmapa. ’O ka ulia ka’a ia kahi i pō’ino ai kekahi mau kānaka. Ua make ihola kahi makuahine, ’o ka ipo ia a ka mea kalaiwa a me kā lāua pēpē, a me ka hoa hānau o ka mea kalaiwa. A ’o ka mea kalaiwa, ua lawe ’ia akula ’o ia i ka haukapila ma ke kūlana kūpiliki’i. ’O ko lākou ka’a e holo ana, ua moku a hapalua, a ua pau loa i ka pepe’e.

’O ka pilikia, ua hiki nō ke pale ’ia ua ulia ka’a māna’ona’o lā. Pehea lā e pale ’ia ai ka ulia ka’a? ’Ae, he ulia ka’a ia, akā, ’o ke kumu o ia ulia ka’a, ’o ia ke kalaiwa ’ana ma lalo o ka malu o ka wai ’ona.

A no laila, inā ’a’ole i inu ka mea kalaiwa i ka wai e pipi’i, ka wai pāuma ho’i, inā ua “maika’i Kaua’i, hemolele i ka mālie.” ’Eā, inā i koho pono ’ē ’ia ka mea kalaiwa, ka mea ho’i e inu ’ole i ka wai ’ona i ia pō, inā ’a’ole i ’ike ’ia kahi ulia ka’a māna’ona’o e like me ka mea i ’ike ’ia aku nei. E ha’i mai paha kekahi, “He i’a laka nō lā ho’i ka ’ina.” A he ’oia’i’o nō ia. Ua “hala ka Pu’ulena, aia i Hilo, ua ’imi akula iā Papalauahi.” Akā, e lilo paha ia i ha’awina no ka pono o kākou ma kēia hope aku.

He mea maopopo, ’a’ole paha e komo nā kānaka a pau i loko o ka pū’ali inu wai, ’oiai, ’o kekahi po’e, ua puni nō i ka inu wai ’ona. No laila, ma mua o ka hele ’ana i kahi e inu ai i ka wai lohi o Maleka, e koho ’ē ’ia ke kanaka inu ’ole nāna e kalaiwa. A inā ’o ’oe ka mea nona ka hale e mālama ’ia ai ka pā’ina, e kauoha aku i nā hoa kipa, inā ’a’ole i kipa pū me ke kanaka inu ’ole nāna e kalaiwa, ’a’ole nō lākou e inu ma ia pā’ina. ’O ka helu ’ekahi kēia o ka hana no ka mea, ke pau ke kanaka i ka ’ona, he hana nui ke koi ’ana aku, ’a’ole e kalaiwa. I kekahi manawa, ’o nā kānaka a pau ma ka pā’ina ke pau i ka ’ona. A no laila, he pono ke koho ’ē ’ia ’ana o ka mea kalaiwa.

’O kekahi hana paha, he pono i ka mea nona ka hale e kauoha aku i nā hoa kipa, e hā’awi ‘ia ke kī ka’a a me ka laikini kalaiwa a aia ka ho’iho’i ’ia ’ana aku a ’ike ’ia ka pau o ka ’ona o ka mea nāna e kalaiwa.

’O ka ho’omaopopo ’ē ’ana aku i nā hoa kipa, ’a’ole hiki ke hele a ’ona, a laila, e kalaiwa aku ma kāu pā’ina e mālama ana, ’o ia paha kahi mea e emi ai ke kalaiwa ’ana o ka hoa kipa ma lalo o ka malu o ka wai ’ona.

No ia ulia ka’a a kākou i ’ike ai i kēlā pule aku nei, i hewa iā wai? I hewa i ka mea kalaiwa? ’Ae, i hewa nō iā ia. Akā, i hewa nō ho’i i kona mau hoa a me kona ’ohana i ’ike aku iā ia i ka ha’alele ’ana i ka pā’ina. Ua hala nō ka Pu’ulena, akā, ma kēia hope aku, e hana kākou i ka mea e pau ai ke kalaiwa ’ana o ka po’e ’ona.

Ke hā’awi aku nei nā luna ho’oponopono o Kauakūkalahale i ke aloha i ka ’ohana o nā mea o ka ulia ka’a a me ka mea kalaiwa. A me kahi ’ōlelo i nā makamaka heluhelu, ’a’ole e kalaiwa me ka ’ona o ka no’ono’o o pilikia auane’i.

———

E ho‘ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.