Synopsis: The Lanikai pillbox trail in Kailua, Oæahu, is a well-known family-friendly hike that is traversed daily by the hundreds. You may, however, want to reconsider bringing the family dog along, due to the high risk of heat stroke and heat exhaustion.

æAnoæai e nä kiæi maka nui me nä kiæi maka iki. Eia ke pähola æia aku nei i mua o æoukou kahi nühou kükonukonu no käkou a pau e hoæomaopopo mai ai. Aia nö ke kökoæolua o ke kanaka ke hana æino æia nei, æo ka æïlio hoæi. Aia aku nö i Kailua, ma ka mokupuni nei æo Oæahu kahi o ke alahula i kapa æia æo ka Lanikai Pillbox Trail e hele nui æia nei i këlä lä këia lä e ka nuæa kanaka puni piæi kuahiwi. No ka nänaina uæi ke kau aku nä maka iä Mokulua mai ua æoiæoina nei, alahula aæela ia wahi e piæi mau æia lä e ka æohana holoæokoæa, a æaæole nö i hoæokë æia ka æïlio.

Pömaikaæi ke kanaka i ke kahe æana o ka hou. Ke æöwela mai ke kino i ka lä, æo ke kahe nö ia o ka hou, a pëlä e æoluæolu ai ke kino. æAæole naæe pëlä ke kino o ka æïlio, æaæohe ona hou. Ke æöwela loa mai, he make paha ka hopena. He æöwela koke ko ke kino o ka æïlio, a me ka häkälia æole, pilikia mai. No laila, pehea ka loa a me ka pökole o ke alahula, e makaæala aku nö. æO nä alahula i kïpapa æia i ke kïmeki, e like me ka Lanikai Pillbox Trail a me ka Makapuæu Lighthouse Trail, æaæole maikaæi no ka æïlio, no ka hahana lua æole o ke kïmeki ke hehi æia. Ma ua mau alahele kïmeki ala, he maloæohähä a æölohelohe wale nö. No ka lawa æole o nä kumuläæau e malu ai, he mea makaæu ka lawe æia aku o ka æïlio i laila.

Kuæi maila ka lono no æewalu æïlio i paupauaho æino i ka lä wela i këlä makahiki aku nei ma luna o këia alahula hoæokahi nö, a ua pöæino ihola kekahi o ua mau æïlio ala i ka luhi a ka wela, æaæohe ola hou. I ka makahiki nei, ua emi maila ka nui o nä æïlio i häläwai aku me ka malu o ka make, he æekolu wale nö, eia naæe, nui nä æïlio i æaneæane make i ka luhi a ka wela. No ka naæaupö paha i æike æole ai kekahi poæe mea æïlio i këia æano pöæino o ka æïlio, æaæole no ke aloha æole. æO nä æïlio nona ka ihu pälahalaha a pökole paha, æo ka Shar Pei æoe, æo ka Pug æoe, æo ka Boxer, ka Bulldog, a me ia mea aku ia mea aku, paupauaho koke läkou. No ke æano pökole o ka ihu, he hana nui maoli nö ka hanu æana, a pälua mai hoæi ka nui o ka hana ke æöwela a pöæieæie ua æïlio nei i ka lä.

Iä käkou e piæi kuahiwi pü ana me ka æïlio, eia mai nä mea e makaæala ai; æo ka paupauaho æino æana mai, ka luaæi æana paha, a i æole ia æo ke palahï mai o hope. E ninini koke æia ka wai ma kahi o kona æöpü, a pëlä pü me nä wäwae. E mälama æia hoæi æo ia ma kahi malu, a e hoæihoæi koke æia paha ma lalo o ka malu o ka mïkini höæolu ea. æAæole make hoæomau wale aku i ka piæi kuahiwi, e huli hoæi mai no kauhale.

Eia mai kahi mau mea e noæonoæo ai ke lawe æia ka æïlio i ka piæi kuahiwi. æAkahi, e lawe nui i ka wai e inu ai. æAlua, e aho ka æimi aæe i alahele nui o ka malu, i æole e papä æino mai ka lä ma luna o ka æïlio. æAkolu, æaæole e piæi kuahiwi æoi kau ka lä i ka lolo. æO ka wä æoi loa nö ia o ka wela. E aho ke kakahiaka nui a ano ahiahi paha. æAhä, ke pä mai ka makani Kona, æo ia ka wä e piæi kuahiwi ai, æaæole nö ma ka wä ikiiki.

E mälama pono käkou i kä käkau mau æïlio. E like me ko ka æïlio höæike mai i kona aloha iä käkou, pëlä nö käkou e pänaæi aku ai.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)

>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.