Synopsis: The body mass index that uses height and weight to determine the relative shape of an individual (normal, overweight, or obese) is perhaps racially skewed.
Lonoikamakahiki, e nä hoa heluhelu! I këia mau lä a käkou e noho nei, i ke au hoæi o ka malihini, he mea nui ka hoæolauleæa makahiki hou. He wä kaulana ia i ka nohona haole no ka æai hoæonuæunuæu a me ka inu a æona. He mau mea ia e mahiki loa aæe ai ka nahau ana kaupaona i ka æaoæao o ka nuæupë. æO ia nö paha ke kumu e hoæohiki ai ka lehulehu, i ka wä Nüia, e hoæoikaika kino a e hoæokë æai paha i mea e emi hou mai ai ia heluna paona. Ua æikea ka hopena o ka pühalalü æana mai o ke kino. He mea ia e pilikia ai ke olakino, a e hoæohalahala æia ai i ka hoæopalaleha. A oki loa, ma waho aæe o ia mau pilikia, eia nö kahi nuæupë ke hoæähewa æia nei ma ke æano æo ia ke kumu o kahi pilikia nui a ka weliweli loa e kaulana nei mai æö a æö, æo ia hoæi, ka wela æana mai o ko käkou honua poepoe.
Wahi a kekahi poæe noiæi, nui ke eamämä e piæi ana i luna o ka lewa hoæomakua a e ahu mai ana i ka lewa lani lewa, a ua hana æia e käkou känaka. He hoæomehana honua ka hopena. A ma waena mai o käkou, æoi aku ka nui o ia eamämä i hana æia e ka poæe pühalalü ma mua o ka poæe nona ka nui paona i manaæo æia he küpono. He 20% ka æoi. Ua æoi aku nö ka paæahana o ko läkou pünao ma mua o ka poæe wïkani, a no laila, ua æoi aku ka nui o ke karabona diokesaside a läkou e hoæokuæu ana i ka lewa. æO ka nui aku o kä läkou lä æai a inu hoæi a me ka nui aku o ka wäwahie möæalihaku e puhi æia ma ka halihali æana iä läkou i æö a i æaneæi, ‘o ia kekahi kumu e nui ai ke eamämä hoæomehana honua æo ka piæi æana aæe i luna me ka paæa mai i ka lewa lani lewa.
I heluhelu aku ka hana, höæike æia maila ka palena o ia mea he pühalalü, æo ia hoæi, aia ka helu nuipaæa o ke kino ma luna o ke 30. æO ka mea küpono naæe, aia kona helu ma ka 25 a emi iho. Ua æano hoihoi au no koæu külana, no laila, ua hoæomäkalakala ihola i koæu helu nuipaæa ponoæï. Aia ka pono o ia hana æo ka hoæololi æana i nä paona a lilo mai he kilokalame. A æo nä kapuaæi löæihi, hoæololi æia a lilo i mika. Eia mai ka haæihelu: kg/m2. He 97.5 oæu kilokalame a he 1.85 oæu mika, a no laila, i ka mäkalakala æana aku, ua loaæa maila ka helu 28.2.
Auë! Aia au ma waena o ka poæe pühalalü a me ka poæe küpono o ka helu. He aha lä hoæi koæu külana? æAæole i küpono koæu helu nuipaæa. æAæole naæe au i komo ma ke külana pühalalü. Wahi a ka pakuhi, he kanaka “overweight” wale nö au. Kähähä! He mau makahiki aku nei, he 35 paha, ua hele a pilikia loa koæu ola kino. Ua loaæa hoæi i ka maæi huki a paæa akula au i loko o ka hale maæi no æekolu pule. I ka hemo æana mai, ua emi maila he 30 paona! Ua hele a æamopuæu a näwaliwali hoæi ke kino. He 89.8 oæu kilokalame i ia manawa. Ke hoæomäkalakala æia ka helu nuipaæa, he 26. Auë! æO ia mau nö ke külana “overweight”!
Eia au ke kali nei æo ka haku æia mai o kahi pakuhi Hawaiæi. He pulukeke këlä mea e laha nei. Aia ka paona küpono no koæu löæihi he 86.2 wale nö kg, a i lalo aku hoæi. He wïwï hoæi kau! Ua lohea, he iwi lahilahi ko ka haole, a he iwi paæa ko ka Hawaiæi. æO ia ke kumu.
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
