Synopsis: This is a personal story of my grandfather who experienced World War II when he was 10 years old. This story was shared with me when I was 10 years old. Today, people are still fighting in wars and there are a lot of victims. I hope this story gives you some time to think about ending all wars.

Aloha e ka hoa heluhelu. æOiai, ua hala nä makahiki he kanahiku kümäwalu ma hope o ka pau æana o këlä kaua kaulana i hoæopau æia ai ke ola o nä känaka he nui, æo ia hoæi, ke kaua weliweli æelua i hahana aæela a puni ke ao, æaæole paha nui nä æöpio i lohe i ka moæolelo o ia kaua mai kekahi kupuna mai näna ia mea i æike maka. æO ka lohe æana i ka moæolelo mai ka waha mai o kahi kupuna i æike maka i ia mea, æaæohe ona lua e like ai. Pömaikaæi nö au i ka hoæomaopopo æia mai no ka æino o ia mea he kaua. I këia wä naæe, mau nö ka hoæouka æia mai o nä kaua weliweli, e laæa ke kaua ma waena o Lukia me æUkelena, a me këlä kaua e hahana nei ma waena o Isaraela me Hamas. Maliæa o lilo auaneæi këia moæolelo i mea e noæonoæo ai käkou e pili ana i ke kaua a me ona luaahi. Pehea lä e ola ai nä iwi inä e kaua mau ana käkou?

Eia mai ka moæolelo o kuæu kupuna käne. æO Kunimichi Yazawa kona inoa. Ua hänau æo ia i ka makahiki 1935 ma Kawasaki, Iäpana. Hänai pü æia æo ia me kona mau kaikuaæana a mau kaikuahine he nui, a he keiki puni hoæi æo ia i ka päæani kinipöpö pöhili. Ua laæi kona nohona ma laila a hiki i ka wä i æölapa ai ke kaua. I ka makahiki 1941, ua lele aku nä mokulele kaua Kepanï i Puæuloa, ma Oæahu, me ka hoæokuæu i nä pökä pahü ma luna o ia awa, a ua lilo ia i kumu no æAmelika e komo ai i loko o ia kaua nui.

I ka pö o ka lä 15 o æApelila, 1945, ua lele mai nä mokulele kaua æAmelika i Kawasaki. Ua päkaha mai ka lewa mai a pau nä hale o ua külanakauhale nei i ka luku æia, koe naæe ka hale häläwai nona nä kua hao. Hoæomanaæo aæela kuæu kupuna käne i ke kani o ke oeoe, a kukuæi maila ka lono weliweli no ka lele æana mai o nä mokulele æAmelika i luna lilo o ka lewa. æO ka püæili akula nö ia o kona makuahine i kekahi mau pono mai ka hakakau mai a haæalele kü läkou i ka hale. I puka aku ka hana o kuæu kupuna käne i waho, æike maka æo ia i ka hölapu æana o ke ahi mai æö a æö, a pilipili akula i ka paia o ka hale, no ka mea, he æaila ko loko o nä pökä pöpö e heleleæi mai ana ma ia wahi a puni. I hoæohana æia ka æaila i mea e hölapu äkea ai ke ahi. æO kona holo akula nö ia i kai, ua uhi æia i ke kapa moe, me ka æimi aku i ala nona e æauheæe ai, no ka mea, ua puni æo ia i ke ahi, a pëia pü me kona æohana. Nui nä känaka i make.æO kekahi mau känaka naæe, ua peæe läkou i ka æauwaha (he ana paha), a ua pakele, mai make. M hope o ia pö hoæokahi, ua pau loa ia külanakauhale i ke ahi.

I ka pau æana o ke kaua, hele mai nä koa æAmelika i Iäpana. Häæawi läkou i ka mea æai i nä känaka ma laila. æO kekahi mea a kuæu kupuna käne i haæi mai ai iaæu, æo ia hoæi, “彼らのせいじゃない。本当に人を殺したい人なんていないんだよ” (æAæole no läkou ala ka hewa, æaæohe kanaka e makemake e hoæopau i ke ola o ka hoa kanaka.) Wahi äna, æoluæolu nä püæali koa æAmelika i ka poæe Kepanï, a æaæole æo ia i manaæo æino iä läkou. æO kona manaæolana naæe, e hiki mai ana ka wä e pau loa ai ia mea he kaua. Ke ola nei æo ia, ke hoæokoæikoæi æia nei kona hoæïli æana mai i kona moæolelo – i ola ai hoæi käkou hoa kanaka.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.