Synopsis: There is a growing problem on the island of Maui with dirt bikes that some people are driving illegally on the roads. It is only legal to ride at an approved location, but Maui has no legal off-road trails. The dirt bikes are a hazard on the road and have caused accidents.

E ulu ana kekahi pilikia ma ka mokupuni æo Maui. æO ia hoæi, nä mokokaikala holo lepo a kauwahi poæe e holoholo ana ma luna o nä alanui. Pono wale nö i ke känäwai ka holo æana ma nä wahi i æäpono æia, æaæole ma nä alanui, ma loko o nä kaulu, ma ka æäina kula, a pëlä aku. Lehulehu nö nä wikiö i hoæouka æia ma luna o nä päpaho launa e höæike ana i ka holo æana o ia poæe mokokaikala holo lepo ma ia mau wahi.

Eia nö koæu naæau ke pïhoihoi nei ma muli o këia nïnau, no ka mea, ma ka mahina aku nei i hala, hoæokuæi æia ihola koæu kaæa e kekahi o ia mau mokokaikala holo lepo. Ma kahi o ka hola 4:30 i ke kakahiaka nui, e kalaiwa ana au ma ke alanui æo Front ma Lähainä no ka hui æana me kekahi mau hoa no kahi huakaæi lawaiæa. æAæohe kaæa æë aæe ma ia alanui i këlä hola o ke kakahiaka nui. I koæu kaæa i hiki aku ai i ka puka komo o ke kahua hoæokü kaæa, me ka æimo æana nö hoæi o ke kukui huli hema, a ma mua o ka huli æana, nänä akula au i loko o ke aniani kilohi. I ke kaæa e hoæomaka ana e huli, i ia manawa koke ihola nö, pupuæu a hoæolei loa, mai ka hema hope o ke kaæa, holo æäwïwï maila kahi mokokaikala holo lepo, a hoæokuæi maila kä hoæi i ka puka mua o koæu kaæa, ma ka æaoæao hema! Puoho nö kä hoæi au! Pouli nö ke alanui ma ia hola, a æaæohe kukui o këlä mokokaikala holo lepo. Ma hope koke o ka hoæokuæi æana, æaæole wahi hina iki o ia mokokaikala holo lepo. æÄnö iho nö, ua holo aku ka mokokaikala ma luna o ka pale o ia kaæe alanui a ma loko o ke kahua hoæokü kaæa. æO ka holo akula nö ia a puni ke kahua, a æemo æole, huli æäkau me ka puka mai loko aku o ia kahua a nalowale i loko o ka pö. Pömaikaæi nö mäua a æelua, æaæohe wahi æeha o ke kino. Eia naæe, he mau pohö ko koæu kaæa. Ua kähea æia ka mäkaæi, a käkau æia kahi palapala höæike no ia ulia. Wahi a ua mäkaæi nei, he paæakikï nö ka hopu æana i ia poæe mokokaikala holo lepo. E noi æia ana naæe ke kaiaulu e kökua mai.

Ua æike æia kekahi mau mokokaikala holo lepo e holoholo ana a puni ke kahua o ke kula æo Lähainä Intermediate e luku ana i nä mea kanu a pëia pü me nä paipu wai. He hikiwawe ka holo æana o läkou me ka nänä æole i ka pono o ka poæe o ke kula. Eia hou, æaæohe o läkou paleupoæo, a no laila, he mea makaæu loa këia æano holo mokokaikala æana. I kekahi manawa, he æike æia läkou i ka holo æana ma luna o ka huila hope wale nö, æo ia hoæi, ka “wheelie”, ma ke alanui i paæapü i nä kaæa, a æaæohe wahi kü i nä kukui hoæokü, a he holo hoæi ma kaæe alanui. He pilikia æiæo këia no nä mea kalaiwa pono e hopohopo ai a no nä känaka hele wäwae e weliweli ai.

Ma Oæahu, Hawaiæi, a me Kauaæi, aia kahi ala lepo kü i ke känäwai, kahi e holo ai nä mokokaikala holo lepo, eia naæe, æaæohe ala o Maui. No laila, aia ka pono æo ke kükulu æana i kekahi ala lepo ma Maui i kü nö i ke känäwai. Ma laila këia poæe e holo ai. No ka manawa naæe, e aho ka hoæöki æia o ko läkou holo æana ma luna o nä alanui, kahi o nä kaæa e holo ai.

E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu

>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 808-956-2627 (Laiana)

>> 808-956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.