Synopsis: If the number of COVID-19 cases continues to rise in the U.S., Mexico might reconsider the idea of financing the contruction of a border wall to protect itself from a huge surge of entitled American emigrants.
Aloha käkou. Eia lä ke laha pinepine aku nei kahi nühou no ka piæi æana o ka helu kanaka e loaæa ana i ka maæi Covid i loko o nä palena o æAmelika, mai kekahi kapakai a i kekahi aku e hülalilali nei. A eia nö ko ka honua ke kali aku nei ‘o ka loaæa mai he läæau e ola hou ai ua maæi ‘äpiki nei, ka mea hoæi a kekahi hapa o æAmelika e hoæomaloka nei i ke koæikoæi o käna æeha. A he aha lä ka mea e hoæomaloka ai? ‘Aæole ia he naæaupö a æike æole paha. I wahi naæe ia e küæëæë ai i ka manaæo o ka hoa paio politika! He kekake ka hoa like i noho nuha i ke alanui!
E hoæohälike käkou i ka laha æana o ua maæi nei ma ‘Amelika me ia laha æana e æike æia nei ma Mekiko. E æoluæolu mai, e nä makamaka heluhelu, i koæu komo æana i loko o ke ao o ka helu. Ua maopopo, he mea paha ia e pöniuniu ai ka noæonoæo o ka lehulehu. I ala naæe ia e akäka ai ka nui o ka æino i kipa aku i nä känaka o ua mau æäina lä ma o ka laha æana o ia maæi.
Ua puka mai ka höæike a Georank (11/18/2020) no ka heluna o nä känaka o ua mau æäina lä a æelua i loaæa i ka maæi a i ka make nö hoæi. Eia hou, ua æike æia ma o WorldMeter ka huina nui o nä kupa o ia mau ‘äina æelua i ka makahiki 2020. A, inä hiki iä käkou ke hilinaæi i ka pololei o ia mau helu, he mea hoihoi nö ke æöæili mai. Aia nö ma Mekiko, he 1,011,153 poæe i maæi a he 99,026 i make. No loko mai ia o ka heluna nui he 129,463,891 känaka pau loa o ia æäina. A ma æAmelika, he 11,869,884 poæe i maæi, a he 256,218 i make. Ma loko mai ia o ka huina nui he 331,002,651 makaæäinana.
I æalawa aku ka hana, kohu mea lä, he hapa wale mai ka pakeneka o ka poæe æAmelika i make, ma waena mai o ka poæe maæi, i ko Mekiko. He æane pälima ko Mekiko (9.8%) i ko æAmelika (2.2%). æAæole nö paha e püæiwa, no ka mea, he ‘oi aku ka nui o nä haukapila, nä kauka, nä läæau, a me ia pono aku ia pono aku o æAmelika ma mua o ko Mekiko. Inä naæe e nänä æia ka pakeneka o ka poæe maæi ma loko mai o ka heluna o nä makaæäinana o ia mau æäina æelua, he .08% ko Mekiko a he 3.6% ko æAmelika. He pähä a ‘oi ka nui!
Eia nö kahi mea e akäka ai këia hoæohälike æana. Inä e nänä æia ka pakeneka o nä mea i make ma waena mai o ka heluna nui o nä makaæäinana, he .076% ko Mekiko a he .077% ko æAmelika. No laila, inä e noho ana æoe ma Mekiko, he hapa iki kö palekana i ko ka mea e noho ana ma æAmelika. æO ia hoæi, he hapa iki mai ka papaha o kö make æana! Eia hou, inä e nänä æia ka pipiæo æana o ka laina ma ka palapala pakuhi o ka poæe e make ana i këlä lä me këia lä, he künihi ka papali æana o ko æAmelika ke hoæohälike æia me ko Mekiko!
Auë nö kä hoæi ë! Maliæa o mähuahua mai auaneæi ka nui o ka poæe æAmelika e manaæo ana i ka pakele i ko läkou æäina ponoæï me ke komoneæe aku i Mekiko, i Kanakä, i Hawaiæi, a i ia æäina aku ia æäina aku, i kahi i hapa mai ai ka laha æana o ka maæi Covid. Inä hoæi pëlä, na Mekiko nö paha ia e kükulu i ke pä, i æole hoæi e lëæï kona æäina i ka nuæa nä æAmelika e æimi ana i wahi e pakele ai i ka maæi laha!
E ho‘ouna ‘ia mai na ä leka iä mäua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)
This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai‘i at Mänoa.
