comscore Ka Pule ‘Ele‘ele | Honolulu Star-Advertiser
Editorial | Kauakukalahale

Ka Pule ‘Ele‘ele

Honolulu Star-Advertiser logo
Unlimited access to premium stories for as low as $12.95 /mo.
Get It Now

Synopsis: Remember the Day of Restored Independence. Remember, too, Black Week and the failed mission of Minister Willis.

Ma Iulai o ka MH 1893, puka akula ka hō‘ike a ke Kuhina Blount e ho‘oholo ana ua kōkua ka pū‘ali koa ‘Amelika i ka ho‘okahuli ‘ia ‘ana o ke aupuni o Lili‘uokalani ma Ianuali o ia makahiki nō a he hewa ia hana a he pono e ho‘iho‘i ‘ia ka Mō‘ī Wahine i ka noho ali‘i.

Ma Nowemapa o ia makahiki, ua pani ‘ia ‘o Blount e Albert Willis. Kēnā ‘ia ‘o Willis e ka Pelekikena Cleveland e holo i Hawai‘i a kūkā pū me Lili‘uokalani a ho‘okō i ka ‘ōlelo ho‘oholo a ka hō‘ike a Blount.

Akā, e like nō me ka hō‘ike a ka New York Daily Tribune o ka lā 19 o Nowemapa o 1893, ‘a‘ole ‘o Willis i ho‘okō i ke kauoha a Cleveland a ua pū‘iwa a ‘ano ‘ē loa ka mana‘o o ka Pelekikena i ka ho‘okō ‘ole ‘ia o kāna kauoha. ‘O kekahi mea i pa‘akikī iā Willis ma kāna hana, ua noi aku ‘o ia iā Lili‘uokalani e huikala loa i ka po‘e kupa ‘Amelika nāna i ho‘okahuli i kona aupuni, akā, hō‘ole ‘o‘ole‘a ka Mō‘ī Wahine. Ma kāna ‘ōlelo, he pono loa ‘o ia e ho‘okō i ke kānāwai o ka ‘āina, a inā ‘āhewa ‘ia kekahi i ka hana kipi kū‘ē i ke aupuni, ‘o ka hopena, he pepehi ‘ia a make ma ke kānawai.

Nokenoke lāua i ke kūkākūkā pū ā Kekemapa, a laila, loli mai ka ho‘oholo ‘ana a ka Mō‘ī Wahine e huikala aku nō i nā ‘Amelika i kipi kū‘ē, aia nō a ho‘iho‘i ‘ia kona aupuni i ka noho ali‘i ma mua. Ua holo nō ia ‘‘like.

Ma ia hope mai, kauoha ‘ia ‘o Willis e Cleveland e ho‘okuke aku i ke Aupuni Kūikawā, a inā he pono, e ho‘ohana aku i nā pū‘ali koa ‘Amelika no ka ho‘okikina ‘ana iā lākou a no ka ho‘iho‘i ‘ana ho‘i iā Lili‘u i ka noho ali‘i.

Ma ka pule mua o Ianuali o ka 1894, kauoha akula ‘o Willis i nā kāpena o nā moku kaua ‘Amelika ‘o ka USS Adams a me ka USS Philadelphia e ho‘oma‘ama‘a no ka ho‘ouka kaua ‘ana i ka hale kapikala o Honolulu kahi i ho‘opūnana ai ka pū‘ulu kipi. Hana ‘ia kēia i ‘ike ākea ‘ia ka mana‘o o Willis e ho‘okō i ke kauoha a ka Pelekikena.

Noi pū maila nā kāpena o nā moku kaua Kepanī, ‘o ka HIJMS Naniwa a me ka moku kaua Pelekānia, ‘o ka HMS Champion, e komo pū ma ia ho‘oma‘ama‘a ‘ana ma muli o ka ‘i‘ini o ia mau ‘āina e ho‘okō i kā lākou mau ku‘ikahi ho‘ohoaloha me ke Aupuni Mō‘ī Hawai‘i.

Ua hō‘ike aku ‘o Sanford Dole, ke po‘o o ka pū‘ulu kipi, ua ho‘olako ‘ia ho‘okahi kaukani po‘e kānaka me ka pū a me nā lako no ka hō‘a‘a aku i nā pū‘ali koa ‘Amelika ke ho‘op‘ ‘ia lākou. Ua kapa ‘ia ia pule, ‘o ia Ka Pule ‘Ele‘ele ma muli o ka pi‘i o ke kūlana ‘iha‘iha a me ke kānalua i ka hopena ‘e‘ehia e hiki mai ana.

Ma ka pau ‘ana, ua kuemi i hope ‘o Willis me ka makemake ‘ole e make nā kupa ‘Amelika a ho‘i nele ‘o ia i Wākinekona me ka ho‘okō ‘ole ‘ia o ke kauoha a kona Pelekikena.

‘O ke kauoha a ka Pelekikena, he kānāwai nō ia. ‘A‘ohe ho‘opau ‘ia ‘ana o ke kauoha a Cleveland a hiki i kēia lā. ‘O ka mea wale nō e kali ‘ia nei, ‘o ia ka ho‘okō ‘ia o ke kauoha a Cleveland.

E ho‘ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai‘i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.

Comments have been disabled for this story...

Click here to see our full coverage of the coronavirus outbreak. Submit your coronavirus news tip.

Be the first to know
Get web push notifications from Star-Advertiser when the next breaking story happens — it's FREE! You just need a supported web browser.
Subscribe for this feature

Scroll Up