Honolulu Star-Advertiser

Friday, July 26, 2024 79° Today's Paper


EditorialKauakukalahale

Ahu ka hewa

Synopsis: The U.S.’s use of Hawai‘i-based personnel jeopardizes its position.

I ka lā 16 o Malaki o ka 1854, kuahaua a’ela ka Mō’ī Kamehameha III he ‘āina kā’oko’a ke Aupuni Mō’ī Hawai’i, ‘o ia ho’i, ‘a’ohe ona komo ma ke kaua ma waena o ‘elua mau aupuni. Ma ia hana, ua like ke aupuni nei me Kuikilani, he ‘āina kā’oko’a pū a ‘a’ole ia i komo i ke Kaua Honua II.

Ma nā kānāwai ma waena o nā ‘āina like ‘ole, inā ho’ouka kaua ‘ia kekahi aupuni kā’oko’a, hiki ke ‘āhewa ‘ia ke aupuni nāna i ho’ouka no ka ‘a’e ‘ana i ke kūlana kā’oko’a o ke aupuni i ho’ouka kaua ‘ia a hiki ke ho’ouku ‘ia i ke koi pohō a koi ‘ia e kōkua i ke kūkulu hou ‘ana i ke aupuni kumu o ia ‘āina. ‘O ia kekahi pilikia o ‘Amelika ma kona ho’ouka kaua ‘ana mai i ke Aupuni Mō’ī nei i ka 1893. No laila, ‘a’ohe ‘i’o o ka ‘ōlelo a ‘Amelika he ‘āpana ‘o Hawai’i o ua ‘āina lā.

‘O kekahi hewa hou a’e o ‘Amelika, ‘o ia ka ho’onoho ‘ana i kona pū’ali koa ma loko o nā palena o ka ‘āina o ke Aupuni Mō’ī. Akā, ua pi’i kona mea e ‘āhewa ‘ia ai ma kona ho’ohana ‘ana i kona pū’ali koa i ho’onoho ‘ia ma Hawai’i nei no ke kaua ‘ana me kekahi aupuni ‘ē, e like me ka hana ma ke Kaua Honua II no ke kaua ‘ana me Iāpana, a pēia pū no ke kaua ma Kōlea a me Vietnam mai ka 1950 mai, nā kaua ma Afghanistan a me Iraq ma ka 1990, 2001, a me ka 2003–a i kēia mau lā hope nei, pēia nō ho’i ka hana no ka pale aku iā Kōlea ‘Ākau.

Ma ka 1898, he panalā’au ‘o Guam a me ka Pae’āina Pilipino ma ka Pākīpika ma lalo o Sepānia. Ho’ouka kaua ‘o ‘Amelika i nā pūkaua Sepānia ma ua mau ‘āina lā ma ia makahiki nō, me Cuba pū nō ho’i ma ka ‘Atelanika. Ho’ouna ‘Amelika i kona pū’ali koa i ho’onoho ‘ia ma Hawai’i nei no ke kaua aku iā Sepānia ma Guam a me ka ‘āina Pilipino. Ma ia hope mai, ho’opi’i kū’ē ikaika mai nei ‘o Sepānia i mua o ke aupuni ma Wākinekona no ia hana.

Ma kāna ho’opi’i ‘ana, ‘ōlelo ke aupuni Sepānia he kū’ē ia i ka ‘a’e ‘ia ‘ana o ke kūlana kā’oko’a o ke Aupuni Mō’ī Hawai’i e ‘Amelika ma ka ho’onoho ‘ia o kona pū’ali koa ma ua ‘āina nei no ke kaua pū me Sepānia. Ma kēia hana, ho’okō ‘ia nā ku’ikahi ma waena o ke Aupuni Mō’ī a me nā aupuni like ‘ole a ma hope kēia o ka ho’ouka kaua ‘ana mai o ‘Amelika i ke aupuni nei.

Hiki nō ho’i i nā aupuni o Afghanistan, Iraq, a me Kōlea ‘Ākau–‘o ia ho’i, nā ‘āina a pau i ho’ouka ‘ia e nā pū’ali koa ‘Amelika i ho’onoho ‘ia ma Hawai’i nei, ke ho’opi’i i ke aupuni ‘Amelika no ka ‘a’e ‘ana i ke kūlana kā’oko’a o ke Aupuni Mō’ī nei e like nō me ka mea a Sepānia i hana ai a koi ‘ia e uku i ke koi pohō.

He aupuni ke Aupuni Lepupalika o ka 1894 i ho‘ohele ‘ia e ‘Amelika, no laila, no ‘Amelika ‘i’o nō nā hewa kū i ke kānāwai o nā ‘āina like ‘ole i hana ‘ia ma Hawai‘i nei.

E aho loa nō e ho’opololei ‘o ‘Amelika iā ia iho ‘ānō ma ka ho’ōki ‘ana i kona ho’onoho koa ‘ana ma Hawai’i nei a pēlā e ho’omaka ai ka emi ‘ana o kona pilikia ma nā wahi ‘ē a’e o ka honua nei kekahi.

E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai’i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.

 

Comments are closed.