Honolulu Star-Advertiser

Tuesday, April 23, 2024 74° Today's Paper


EditorialKauakukalahale

Nome ke Alahao

Synopsis: Rail creates a Catch-22 for ancient remains.

I kēlā pule aku nei, ua pūlima ke po‘o o ka ‘Oihana Kumuwaiwai ‘Āina, ‘o William Aila, i ka ‘‘like Papa Hana o ka papa hana alahao i ho‘olālā ‘ia he $5.5 piliona ke kumu kū‘ai. Ho‘olālā ‘ia e holo ke alahao mai Kapolei a kū i ke Kikow‘na Kū‘ai o Ala Moana me ke kū pū ma ke Aloha Stadium a me ke kahua mokulele o Honolulu.

Ma ka ‘‘like Papa Hana (www.honolulutransit.com/library/default. aspx), ho‘ākāka ‘ia ka hana e hana ai ma ke kūkulu ‘ia ‘ana, ‘o ke kā‘ili ‘āina ‘ana e kūkulu ‘ia ai ke alahao, ka wehe a ho‘one‘e ‘ia ‘ana o nā kumulā‘au, a pēia pū no ke ka‘ina hana ma ka loa‘a ‘ana o nā iwi kanaka a i ‘ole ke kahua a pā pōhaku kahiko paha.

E kūkulu ‘ia ke alahao ma nā māhele he ‘ekolu a ‘ehā paha ma kona kūkulu ‘ia ‘ana mai Kapolei ā hiki i Ala Moana. ‘O kekahi ‘ōlelo i ho‘opuka ‘ia ma ka ‘‘like Papa Hana, e noi‘i ‘ia ka loa‘a o nā iwi a me nā mea kahiko mea nui ma ke ala o ke alahao ma mua o ka ho‘omaka ‘ia ‘ana o kēlā me kēia māhele o ke kūkulu ‘ana. Aia ā ho‘oholo ‘ia ‘a‘ohe mea ko‘iko‘i, a laila, e ho‘omau ‘ia ka holomua o ka hana. ‘A‘ole na‘e ‘o ka loa‘a o ka iwi a i ‘ole ka pā a kahua pōhaku paha he mea nui kūpono e ho‘opau a ho‘ohuli ‘ia ai ka holomua o ka papa hana. Pono e ko‘iko‘i loa ke kumu i ka mana‘o o ka ‘oihana kālai‘āina e ho‘opau a ho‘ohuli ‘ia ai ke ala o ke alahao.

I ke kūkulu ‘ia ‘ana o ke alaloa H-3, wāwahi ‘ia kekahi mau mea kahiko i loa‘a a hua‘i ‘ia nā iwi he nui nō a nānā ‘ia, wahī ‘ia, a wehe ‘ia no kahi ‘ē e mālama ‘ia ai. Akā na‘e, ua ho‘ohuli ‘ia nō kekahi hapa o ia alaloa ma muli o ka ‘mea nui’ o kekahi kahua a pā pōhaku paha i loa‘a i ka holomua ‘ana o ke kūkulu ‘ia ‘ana o ia alaloa.

Akā na‘e, ma ka ho‘oholo ‘ana e holomua ke alahao ma hope o ka noi‘i ‘ana ma mua o kēlā me kēia māhele o ke kūkulu ‘ana, he hiki i ke Kūlanakauhale a me ke Kalana o Honolulu ke paio ua lilo ‘ē ke kālā no kēia papa hana a ua pa‘a loa ke ala i ho‘olālā ‘ia no ke alahao a he mea ‘ole ka mea i loa‘a ma ka honua, no laila, e wāwahi ‘ia nā pā me nā kahua kahiko e loa‘a auane‘i a e wehe ‘ia nā iwi e loa‘a a he hiki ‘ole ke ho‘opau a ho‘ohuli ‘ia paha ke alahao.

‘Ōlelo kekahi po‘e kāko‘o i ke alahao e kūkulu ‘ia ma luna a‘e o ka ‘ili honua, no laila, ‘a‘ohe wahi pō‘ino e ‘ike ‘ia i nā mea kahiko ma lalo o ka honua. Eia nō na‘e, ma ke kūkulu ‘ia ‘ana o ke alahao, pono e pao ‘ia ka honua no ka ho‘omoe ‘ana i nā paipu lawe ‘ino a me nā uea uila a kelepona paha ā moe pū me ka holo o ke alahao. No laila, me ka pai ‘ia nō o ke alahao ma luna a‘e o ka ‘ili honua, ‘oia mau nō e hu‘e ‘ia ka lepo a ho‘opō‘ino ‘ia nā mea loa‘a ma lalo.

‘O ka pololei, pono e noi‘i ‘ia nā mea a pau ma mua o ka ho‘omaka ‘ana i ka hana i hiki ke ho‘ololi ‘ia ka papa hana ke pono; ‘a‘ole e hana ma ka māhele. ‘A‘ohe mea hiki ke hana ‘ia e mālama ai i nā mea kahiko inā pēlā. E nome ‘ia nō e ke alahao.

E ho‘ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho‘i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai‘i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.

Comments are closed.