Honolulu Star-Advertiser

Friday, May 10, 2024 80° Today's Paper


Ke Kānāwai Māmalahoe

Synopsis: What is the meaning of the Law of the Splintered Paddle? Does it cover camping on sidewalks?

 

Aloha mai e nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale. I ka pule nei i hala, ua ho’omaka iho nei ka ho’okō ‘ana o ke Kūlanakauhale i ke kānāwai hou e ho’oha’alele ai i ka po’e e ho’omoana ana ma nā pīpā alanui o Honolulu. ‘O ka Pila 7 ia, ‘o ia ho’i, ‘o nā mea ho’ouluhua wale a mea ‘āke’ake’a paha e waiho ana ma ka pīpā alanui, he hiki i ka limahana kūlanakauhale ke lawe aku i ia mau mea i kahi ‘ē. ‘O ka mana’o o nā luna kūlanakauhale, inā e lawe ‘ia aku ia mau mea, e ha’alele aku ka po’e na lākou ia mau mea.

I mea aha lā ka Pila 7? Ua kipaku wale ‘ia aku ka po’e e noho pa’a ana ma kahakai ma mua. Kohu mea lā, he mana ko ke aupuni e hana e like me kona makemake. I kēia manawa na’e, ua hāpai ‘ia a’ela ke Kānāwai Māmalahoe, ‘o ia ho’i, “E hele ka ‘elemakule, ka luahine, a me nā kamali’i a moe i ke ala ‘a’ohe mea nāna e ho’opilikia.” A ‘o ke kumu i hāpai ‘ia ai ua kānāwai nei, he paukū ia no loko mai o ke Kumu Kānāwai o Hawai’i nei. ‘O ka paukū 10 nō ia o ka mokuna 9 o ke Kumu Kānāwai. Ua unuhi ‘ia ka ‘ōlelo haole mai loko mai o ka ‘ōlelo Hawai’i, ‘oiai, ua ho’opuka ‘ia nō ‘o Māmalahoe Kānāwai, a no laila, eia mai ka ‘ōlelo haole, “Let every elderly person, woman and child lie by the roadside in safety.”

‘O kekahi po’e, kapa aku lākou i ia kānāwai ‘o Māmalahoa Kānāwai, akā, ‘a’ole e nānā ‘ia ka pololei a me ka ‘ole o ka inoa o ia kānāwai. ‘O ka mea nui o kēia mo’olelo, he aha lā ka mana’o o Kamehameha ma ka ho’opuka ‘ana i ia kānāwai? He mau nīnau paha ke kupu a’e. ‘O ka ‘elemakule, ka luahine a me ke keiki, ‘o lākou wale nō ke ho’omalu ‘ia? He hiki ke ho’opilikia ‘ia aku ke kāne a me ka wahine, ke kanaka makua ho’i? ‘A’ole paha. Ma “He Moolelo No Kamehameha I,” ‘ōlelo ‘ia, “O ka manao nui o keia Kanawai, he maluhia.” ‘Eā, inā ‘o ka mana’o nui o kēia Kānāwai, he maluhia, helu pū ‘ia ke kāne a me ka wahine ma loko o ia pū’ulu.

‘O kekahi nīnau, ‘o ke ala wale nō kahi maluhia? Wahi a ka Meia Kirk Caldwell, i kona mana’o, ‘a’ole e ‘ae ana ia kānāwai e ho’omoana ke kanaka ma ke ala a mau loa. Ua ‘ōlelo ‘o Caldwell, he kānāwai ia no ka pono o ke kamahele, ‘a’ole no ka ho’omoana ‘ana ma ka pīpā alanui. Ua heluhelu paha ka Meia i ka mo’olelo i puka ai ‘o Māmalahoe Kānāwai? He mau mana nō. Akā, ke kuhi nei ko ‘oukou mea kākau, ‘a’ole wale nō kahi maluhia ‘o ke ala. “’O ka mana’o nui o kēia Kānāwai, he maluhia.” Ma nā wahi a pau nō paha. A ‘o ke kamahele a me ke kanaka e ho’omoana ana ma ka pīpā alanui paha ke mālama ‘ia.

A ‘o kekahi mea nui paha, ‘o nā Ali’i kekahi ke ho’opilikia ‘ole aku i ke kanaka. ‘O ka mālama kanaka paha ka mana’o nui. A no laila, ‘o ka Pila 7, he kū’ē ia i ke Kānāwai Māmalahoe. He pono i nā luna kūlanakauhale ke ‘imi aku i wahi e mālama pono ‘ia ai ke kanaka hale ‘ole.

———

E ho’ouna ‘ia mai na ā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:

>> kwong@hawaii.edu
>> rsolis@hawaii.edu

a i ‘ole ia, ma ke kelepona:

>> 956-2627 (Laiana)
>> 956-2627 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Mānoa.

Comments are closed.