Synopsis: Western remedies are highly intrusive both physically and psychologically and are generally unattractive to many Hawaiians.

Aloha mai nō kākou e nā pilikana o ke ēwe ho’okahi. He wahi mana’o ko’u e waiho aku ai i mua o ‘oukou no ka lapa’au ‘ana a ka po’e haole, he hana e ‘ano ‘ē ai ka na’au o ka Hawai’i.

‘Ekolu mahina aku nei, no ka ‘eha loa o ko’u kā i ka lawelawe ‘ana i nā hana palupalu o kēlā lā kēia lā e la’a ka hele wāwae, ka ‘ōku’u, ka pi’i alapi’i, a pēlā aku, ‘o ke komo akula nō ia ma ka haukapila e kaha ‘ia ai ko’u wāwae no ka ‘oki ‘ana i ka iwi kā a me ka ho’okomo ‘ia o ka hao ma kahi o ua iwi nei. Humuhumu ‘ia ka ‘ili a pa’a, a i ka polapola ‘ana na’e, loa’a honua maila nō au i ka ma’i palahēhē ma kahi o ua hao nei i komo ai. ‘O ko’u ho’i akula nō ia a komo hou ma ka haukapila, a ma laila i waiho ai i ka moe no ‘umi lā. ‘O ka ho’omanawanui hou nō ia i ka nohona haukapila.

‘O kekahi ‘ōlelo ‘ana no ia wahi, ‘o ia nō ka “hale ma’i”, no ka mea, ma laila e lapa’au ‘ia ai ka po’e ma’i. Ua lohe na’e au i ka ‘ōhumuhumu a kekahi po’e ē ma ka hale ma’i nō e loa’a ai kekahi po’e i ka ma’i. No’u iho, ua pololei paha kēlā mana’o, no ka mea, ma ko’u komo hou ‘ana nō i ka hale ma’i no ka mālama ‘ana i kēlā ma’i palahēhē ma ko’u iwi kā, ua ma’i hou nō. ‘O ia ho’i, no ko’u lapa’au ‘ia me nā lā’au pepehi mūhune ikaika loa, mai pau ka pono a ko’u haku’ala a ua emi mai ho’i nā hunaola ‘ula’ula o ko’u koko. Hele a nāwaliwali loa ke kino a ‘a’ohe wahi ‘eu i koe. No’ono’o ihola au i loko o’u i ko’u hopena ‘elemakule. Aloha nō! A i loko nō o ia mau ha’awina ho’okaumaha, ua ho’omanawanui au a hiki i ka ho’i ‘ana mai o ko’u haku’ala a kona kūlana ma mua, a ua ho’oku’u ‘ia mai au no ka ho’i aku i ko’u hale pono’ī, kahi e pakele ai i nā ma’i o ka hale ma’i.

Mahalo nō au i ka hana a nā kauka. Ua hana nō lākou e like me ka mea e pono ai. ‘O ka’u na’e e ‘ōhumuhumu ai, ‘o ia nō ka nīele a me ka maha’oi o nā limahana o ka hale ma’i. I kēlā lā kēia lā, ‘a’ole nō i nele ko’u nīele ‘ia no ke kūlana o ko’u ola kino. ‘A’ole o’u mana’o e kaena i ke ola hou ‘ana o pilikia auane’i, a ‘a’ole hiki ke pane aku i ka pupuka o huikau auane’i lākou.

Eia hou, ua nui ko lākou nīele i ke kūlana o ka ‘eha. Eia ke ‘ano o ka nīnau: Pehea ka ‘eha – mai ka ‘ekahi a ka ‘umi? Hana nui ka pane ‘ana i ia ‘ano nīnau. He aha lā ia mea he helu? He aha ho’i kona mana’o? ‘A’ohe wahi ‘ike o laila. ‘O ka ‘oia’i’o, ‘a’ole wahi ‘olu’olu o ke kino a ‘a’ole na’e i lawa ka ‘eha e kahe ai ka waimaka a uī ai ho’i ka niho. Eia hou ho’i, nui ko lākou ‘i’ini e ‘ohi i ko’u mimi a me ko’u kūkae i wahi e kilo ai i ke ‘ano a me ke kūlana o ka ma’i. Pehea lā kēlā ‘ano? ‘Ano ‘ē ko’u na’au i ka hā’awi wale aku i ia mau mea pilikino i ka malihini. He aha lā kāna e hana ai? ‘O ia mau hana maha’oi nō paha ke kumu e hele ‘ole nei nā Hawai’i i ke kauka. A ‘o ia nō paha kekahi kumu i pilikia ai ko kākou olakino.

E ho’ouna ‘ia mai nā leka iā māua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)
This column is coordinated by the Hawaiian Language Department at the University of Hawai’i at Mānoa, supported by the Initiative for Achieving Native Hawaiian Academic Excellence.