Honolulu Star-Advertiser

Tuesday, April 23, 2024 73° Today's Paper


EditorialKauakukalahale

Uē ka lani Ola ka honua

Synopsis: Perhaps more water catchments are necessary.

Ua pōmaika’i nō ko ‘oukou mea kākau i kona kipa ‘ana a me kona ho’omāka’ika’i ‘ia ‘ana ma Pūnana’ula. Aia nō ma uka o Wai’anae. He heiau nō ko laila i kapa ‘ia ‘o Pūnana’ula, a he pūnāwai nō ho’i ko laila. ‘O kahi mea minamina, ma ia lā, he kulu li’ili’i wale nō ka wai e pua’i mai ana. Wahi a kekahi kanaka o ka ‘Oihana Wai, ma muli ia o ka lawa ‘ole o ka wai ma ka lua wai. No laila, ‘o kahi mea nui, ‘eā, ‘o ia ka ho’iho’i ‘ia ‘ana o ka wai i mea e nui hou ai ka wai ma nā kahawai a ola ai ho’i nā i’a o laila a me ka ‘āina nō ho’i.

Akā, ‘o kekahi mea a ko ‘oukou mea kākau e mana’o nei, e nui hou ai ka wai ola a Kāne, ‘o ia ka māhuahua ‘ana o kahi mea i loa’a ‘ē i kekahi mau hale a puni kēia pae’āina nei ‘o Hawai’i. A i loa’a paha i ka nui o ia mau hale ma muli o ka loa’a ‘ole o ka paipu e holo ana ka wai mai ‘Oihana Wai mai ma ia mau ‘āina. ‘O ia mea e kama’ilio ‘ia nei, ‘o ia ho’i ka pahu mālama wai ua (catchment).

Ho’omana’o ihola ko ‘oukou mea kākau i kona wā e kamali’i ana, e noho ana kona mau kūpuna ma ‘Āinaloa ma ka mokupuni ‘o Hawai’i ma mua, a he pahu mālama wai ua ko ka hale, ‘oiai, ‘a’ohe paipu wai mai ka ‘Oihana Wai mai. A no ka loa’a wale nō o ka wai ua, ‘a’ohe make e ho’omāunauna i ka wai, o pilikia auane’i.

‘O ka mana’o e hāpai ‘ia nei, e kūkulu ‘ia ka pahu mālama wai ua ma nā hale a pau paha, ‘a’ole wale nō ma nā hale e holo ‘ole nei ka wai mai ka ‘Oihana Wai mai.

E hao mai ana kahi nīnau, inā e holo ana ka wai mai ka ‘Oihana Wai mai a i ka hale, no ke aha lā e kūkulu ‘ia ai ka pahu mālama wai ua? Ua lako ‘ē ka hale. He ho’opau kālā paha ia.

‘Eā, ‘a’ole ia he ho’opau kālā. Ua like paha ia me ia mau papa e kau ana ma nā kaupaku hale nāna e ho’olilo ana i ka wela o ka lā i uila. He mea ia e mālama ‘ia ai ke kālā o ka pākeke. A ‘o ka pahu mālama wai ua, ‘a’ole wale nō ‘o ka mālama kālā ka pōmaika’i e loa’a ana, akā ‘o ka mālama nō ho’i i ka wai ola a Kāne kekahi mea nui. ‘O ia wai ua e mālama ‘ia ana, ‘o ia ka mea mua e ho’ohana ‘ia no ka ninini ‘ana i nā mea ulu ma ka pā hale, no ka holoi ‘ana aku i ka lole a me ia hana aku ia hana aku e pono ai ka wai.

‘O kekahi pōmaika’i, a ‘o ka pōmaika’i ia o ka pōmaika’i, ‘o ia ka nui hou ‘ana o ka wai o nā lua wai a puni kēia pae ‘āina.

A ‘o ia pūnāwai o Pūnana’ula, e pua’i ikaika auane’i paha e pono ai ia ‘āina a me nā kānaka o laila.

Nui ko’u mahalo i nā kānaka i alaka’i mai iā mākou i ia pi’i ‘ana i uka o Wai’anae, ‘o ia ho’i, ‘o nā kānaka o Ka’ala Farm, MA’O Farm, ke Kulanui o Hawai’i ma O’ahu Komohana, ke Ke’ena ‘Āina me Waiwai Pili ‘Āina, a me nā kānaka a pau i hele pū a kūkākūkā pū ma laila. A mahalo ho’i iā Maile Keli’ipio-Acoba me ke Kula ‘o Kamehameha no ke kono ‘ana mai iā mākou.

Ke ho’i aku nei ko Mānana keiki, ua ahiahi. Aloha.

E ho’ouna ‘ia mai n leka i mua, ‘o ia ho’i ‘o Laiana Wong a me Kekeha Solis ma ka pahu leka uila ma lalo nei:
» kwong@hawaii.edu
» rsolis@hawaii.edu
a i ‘ole ia, ma ke kelepona:
» 956-2627 (Laiana)
» 956-2624 (Kekeha)

This column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawai’i at Manoa.

Comments are closed.